Berghuis-drama op komst

Na vier interlands zit de eerste horde van de Nations League erop voor het Nederlands elftal. Bondscoach Louis van Gaal verraste door drie verschillende samenstellingen van zijn elftal te gebruiken. Vooral het verschil in spel tussen het eerste duel met Wales en de tweede wedstrijd was daardoor op te merken. 

De aanval lijkt bepaald, de defensie staat in verschillende samenstellingen als een huis. Alleen op het (aanvallende) middenveld lijkt het nog géén uitgemaakte zaak wie er in de basis staat bij de volgende interlandbreak in september. Afgaande op de laatste vier wedstrijden, zit Steven Berghuis op de schopstoel. De aanvallende middenvelder is in het Nederlands elftal nog (lang) niet zo effectief als hij was in het shirt van Feyenoord en Ajax. In het samenspel, helemaal in combinatie met spelers zoals Frenkie de Jong en Ajax-ploeggenoot Davy Klaassen, is de omgeschoolde rechtsbuiten een belangrijke schakel in het combinatiespel. Op het moment dat er andere zaken gevraagd werden, bijvoorbeeld tegen Polen en ook als hij tegen Wales in actie was gekomen, lukt het Berghuis (nog) niet om zich in de vrije ruimtes te bewegen zodat er een aanval kon worden opgebouwd op basis van zijn creativiteit. 

Steven Berghuis

De rol van de aanvallende middenvelder in het systeem dat Van Gaal voor ogen heeft, is ook wat anders dan de rol die Berghuis bij Ajax invult. In Amsterdam begon Berghuis net als bij Feyenoord op de rechterflank, maar na de terugkeer van Antony werd het al snel duidelijk dat de Braziliaan zijn kwaliteiten beter bij het Ajax-spel pasten dan de tragere Berghuis. De oud-speler van FC Twente, VVV-Venlo, AZ en Watford compenseert die mindere topsnelheid al jaren met een uitstekend inzicht, een goede balcontrole, een nog betere pass en overzicht en dat alles gecombineerd met een uitstekende techniek en hoge handelingssnelheid. Daardoor is Berghuis in het Ajax-spel dat Ten Hag voor ogen had, vaak de speler die de bal van het centrum verlegde naar de andere kant en daarmee snelheid in de aanval kreeg. 

Dat is in de basis ook de rol die Berghuis vertolkt als nummer tien van Oranje. Tegen Polen bleef de aanvallende middenvelder eigenlijk altijd in zijn zone, maakte hij zich in de hoeken van het ‘AMC-gebied’ aanspeelbaar voor de korte combinatie met de opkomende back/ingespeelde spits en maakte hij daarmee de welbekende driehoekjes mogelijk. Samen met de enorme tempo-opvoering die Berghuis met zijn lange/crosspasses aan een (omschakel)aanval toevoegt, zijn dat aspecten van het spel die Van Gaal in theorie goed kan gebruiken voor zijn basiselftal. Dat kwam tegen de Belgen, waar Nederland veel ruimte tussen de linies én achter de defensie kreeg, uitstekend tot zijn recht. 

Dat Berghuis tegen Polen en vooral in de tweede wedstrijd tegen Wales eigenlijk niet gemist werd – en dus ook geen speelminuten kreeg van de bondscoach – zegt eigenlijk meer dan genoeg over het nut van een type Berghuis: wanneer je ruimte krijgt om te voetballen, dan is het de Ajacied uiterst bruikbaar in het team. Wanneer het middenveld op de rand van de eigen zestien staat en de defensie daar nog achter, dan blijkt Berghuis lang niet de beste optie als aanvallende middenvelder van Oranje. 

Cody Gakpo

Dat Van Gaal tegen de Polen er al voor koos om Cody Gakpo te laten invallen als aanvallende middenvelder, was redelijk opmerkelijk. De aanvaller van PSV liet daar al een begin zien wat tegen Wales al een stuk beter tot uiting kwam. De basis van een nummer tien in het Nederlands elftal was (onder Koeman en voorgangers) en is onder Van Gaal nog steeds het spel verleggen en het tempo van de aanval omhoog gooien. Waar Berghuis voor de lange bal kiest, is Gakpo niet direct een speler die voor de pass gaat. Hij kiest over het algemeen éérst voor de actie en heeft na twee jaar voetballen onder Roger Schmidt daar al lang geen bal meer voor nodig. Die kwaliteiten komen Oranje veel beter van pas in wedstrijden tegen Polen en/of Wales. 

Áls er tegen dat soort elftallen ruimte ontstaat, is dat vooral in de spaarzame ‘omschakelmomenten’ van aanvallende modus naar defensieve modus. De meeste ruimte ligt dan nog niet op de flanken (is het geval als defensieve positioneringen zijn ingenomen), maar tussen de linies van het centrum. Een speler zoals Berghuis beweegt zich daar tussen, neemt de bal aan en geeft een pass. Gakpo doet zonder bal en in zijn eerste aannamen niet veel anders, alleen dribbelt de PSV’er door het centrum in plaats dat hij meteen een andere aanvaller aan het werk zet. Alléén Frenkie de Jong (vier) had meer dribbels dan de drie van Gakpo, die hij allemaal succesvol afrondde. 

Daardoor werden de aanvallers van Oranje wel bediend door Gakpo, maar kregen zij (veel) later in de aanval pas de bal, stonden zij dus al in een veel gevaarlijkere positie (lees: dieper op het veld) én hoeven zij niet te wachten tot de aanvallende middenvelder is aangesloten voor de verdere combinatie – die heeft zich immers al in positie gedribbeld.
Door de wisselwerking met de rest van de aanvallers (Vincent Janssen en Noa Lang, red.) kwam er nóg een belangrijk voordeel van Gakpo naar voren in de wedstrijd. Oranje speelt op papier met een aanvallende middenvelder en twee centrumspitsen, meer dan eens kwam Gakpo tussen die twee aanvallers te spelen (drie spitsen in plaats van één spits en twee buitenspelers) of zorgde het zwervende spel van Noa Lang ervoor dat er ruimte ontstond voor Gakpo om in te duiken. Daardoor was Gakpo niet alleen belangrijk met zijn dribbels door de as van het veld, maar zorgden zijn loopacties zonder de bal óók voor dat er altijd wel een diepgaande speler achter de laatste linie van de defensie dook en daarmee de tegenstander dwingt tot een reactie – en een mogelijke disorganisatie van de defensie waar een ander Oranje-speler van kan profiteren. 

Vincent Janssen en Noa Lang

Er is wel één belangrijke voorwaarde voor de uitblinkersrol voor Gakpo tegen Wales. De aanvaller van PSV werd door de positioneringen van Vincent Janssen (diepste aanspeelpunt tegen laatste linie defensie of eerste aanspeelpunt als hij in de bal kwam) en de Memphis-stijl waarmee Noa Lang de spitspositie invulde waren minstens zo belangrijk als de individuele kwaliteiten die Gakpo tentoonstelde in De Kuip. Op het moment dat Janssen en Lang gewisseld werden door bondscoach Van Gaal en Memphis en Bergwijn voor hem kwamen spelen – en dus de positionering van de omgeving veranderde – speelde Gakpo veel meer in dienst van ‘de grote jongens’ in plaats van een drie-eenheid in de aanval te vormen. 

Dat wil zeggen dat Gakpo, net als Berghuis, afhankelijk is van de omgeving (speelstijl medespelers in combinatie met instelling tegenstander) die de bondscoach voor hem faciliteert. Dat lijkt ook de reden dat Van Gaal zoveel spelers en samenstellingen gebruikte de afgelopen interlands. Wanneer je tegen een topploeg als België speelt, komt het directe spel van Berghuis in combinatie met de diepgang én balvastigheid van Bergwijn en Depay uitstekend van pas. Dat spel kán je tegen ploegen als Wales en Polen niet spelen. Dat zijn óók geen ploegen waar een Wout Weghorst / Luuk de Jong zónder lange-ballen-voetbal kunnen uitblinken, waardoor het geen verrassing was dat Janssen ervoor zorgde dat het voetbal van Oranje nu wél in tempo voortvloeide als hij de bal aannam en doorspeelde. 

Dat Gakpo’s diepgang, snelheid aan de bal en scorend vermogen een bedreiging zijn voor Berghuis’ basisplek is niet de enige zorg van de Ajacied. Het spel van Lang, die in zijn tweede wedstrijd tegen Wales zijn fouten uit de eerste wedstrijd goedmaakte, speelde zich voor een groot deel af in de zone van de aanvallende middenvelder en als je het drijven aan de bal van Lang met Berghuis vergelijkt, kan je beter de straatvoetballer Lang in die posities hebben dan een stylist Berghuis. Dat kan ook de grootste zorg van Berghuis worden: op het moment dat andere spelers in tegen de kleinere landen de voorkeur krijgen en Nederland onder Van Gaal langzaam weer uitgroeit tot een topteam, zal hij ook tegen de grote landen op de bank plaats moeten nemen.

TIP: Ook bij de volgende Nations League-wedstrijden levert een overwinning van het Nederlands elftal ook jou winst op!