Van Gaal verrast bij Nederlands elftal

Het Nederlands elftal is sinds de entree van Louis van Gaal weer terug van weggeweest. De 70-jarige bondscoach introduceerde de klassieke Hollandse School weer en wist, tegen veel verwachtingen in, er ook nog een goed lopend elftal van te maken. Desalniettemin ligt er meer gevaar dan ooit op de loer. En ja, ook dat probleem heeft Van Gaal al benoemd. 

Het Nederlands elftal ligt na zeven wedstrijden in de WK-kwalificatiecyclus op pole-position voor directe plaatsing voor de mondiale eindronde in Qatar. De manschappen van Louis van Gaal haalden zestien punten uit zeven wedstrijden en staan daarmee twee punten los van Noorwegen, de belangrijkste belager van de Oranje Leeuwen. In De Kuip neemt de ploeg het maandagavond op tegen het kleinste voetballand uit de groep, Gibraltar. Waar de zeventien miljoen andere bondscoaches al drie punten hebben bijgeschreven, wordt dit misschien wel meest interessante duel voor de ploeg van Louis van Gaal. 

Louis van Gaal & het Nederlands elftal

De aanstelling van Louis van Gaal werd al breed gedragen binnen voetbalminnend Nederland. Na de gala-voorstelling van Oranje tegen Turkije (6-1), en vooral het contrast met de heenwedstrijd tegen de Turken, ging de nationale voetbalvlag weer volledig uit. Op het moment dat Oranje een stuk minder ruimte krijgt om te voetballen, zoals in Letland gebeurde, dan komen de mindere kwaliteiten van dit Oranje ook meteen aan het licht.

Aan het begin van zijn derde periode als bondscoach sprak Van Gaal publiekelijk uit dat hij de buitenspelers van het Nederlandse voetbal op dit moment eigenlijk niet goed genoeg vindt voor een plek in het Nederlands elftal. De bondscoach koos er echter wel voor om (vooral) Cody Gakpo en Steven Berghuis het vertrouwen te geven als klassieke buitenspelers in een 1-4-3-3-systeem. Van Gaal heeft een sterke voorkeur voor een andere formatie (1-5-3-2 die hij ook op het WK van 2014 gebruikte), maar de tijd om dat systeem te introduceren heeft hij nog niet gevonden. 

Daar komt ook nog bij dat Van Gaal zijn oor te luisteren heeft gelegd bij de spelersgroep. De Oranje Leeuwen spelen het liefste in een 1-4-3-3-opstelling, dus verzint Van Gaal een manier waarop het oude, Hollandse School-systeem ook in het moderne voetbal tot zijn recht komt. In de wedstrijd tegen Letland zorgde dat voor veel verzorgde aanvallen, veel lage voorzetten, maar ook: veel tegenaanvallen van een tegenstander dat in vergelijking met Nederland een voetbaldwerg is. 

Nederland – Gibraltar

Tegen Letland werd duidelijk dat Van Gaal enorm risico neemt met zijn elftal: centrumverdedigers Virigil van Dijk en Stefan de Vrij blijven dan wel achterin, daar is ook voor een groot deel alles mee gezegd. Om de defensieve zekerheid aan te sterken, zorgt Van Gaal met Frenkie de Jong voor een speler die voor de defensie blijft hangen. Er is echter één groot verschil tussen de manier waarop Van Gaal dat doet en de manier waarop Frank de Boer en daarvoor Ronald Koeman dat deden: de huidige bondscoach kiest voor een spelmaker voor de defensie (Frenkie, dus), terwijl zijn voorgangers op die positie kozen voor een bal veroverende middenvelder zoals Marten de Roon. 

Door de hyper-aanvallende instelling van Oranje en het ontbreken van een stofzuiger op het middenveld kwam het Oranje-doel meer dan eens onder druk te staan in Letland. Ook dat was ingecalculeerd door Van Gaal, die alleen het aantal kansen dat de Letten zouden krijgen te laag inschatte. Dat contrast zal tegen werkelijke voetbaldwerg Gibraltar alleen nog maar groter zijn, en aangezien de tegenstand ook lager zal zijn, zal Van Gaal zich in deze wedstrijd een stuk minder druk maken over zijn ‘restverdediging’ dan in het duel tegen Letland. 

Dat kan veranderen op het moment dat niet alleen Letland, maar ook Gibraltar een aantal gevaarlijke uitbraken weet te creëren. Natuurlijk, die kans lijkt op voorhand nihil, maar we hadden ook niet verwacht dat Letland in negentig minuten voetbal tot tien (!) doelpogingen zou komen tegen ‘ons’ Oranje. Aan de andere kant: op het moment dat de buitenspelers en andere aanvallend ingestelde spelers van Oranje hun werk goed doen tegen Gibraltar, is de kans dat je een tegenaanval om de oren krijgt ook een stuk lager. 

Terug naar 1-5-3-2

Van Gaal heeft de definitieve oplossing voor het buitenspelersprobleem ook al in zijn hoofd zitten. Sterker nog, dat heeft de bondcoach al uitgesproken. Op het moment dat de coach straks meer tijd krijgt, bijvoorbeeld de twee weken ter voorbereiding op het WK, zal hij zijn échte beoogde speelstijl erin geslepen hebben. En als je de WK-kwalificatiewedstrijden bekijkt die nog over zijn, dan is Gibraltar dé tegenstander om te kijken waar je precies staat met het 1-5-3-2-systeem. 

Mocht Oranje in dat systeem beginnen, dan hoeven we niet dezelfde patronen te verwachten zoals we op het EK 2020 zagen. In principe is het systeem met vijf verdedigers een defensieve opstelling dat vraagt om direct voetbal, en dus een tegenstander die sterk is. Aan de andere kant biedt het ook de oplossing voor het probleem dat Oranje tegen onder andere Letland ervaarde: afspeelmogelijkheden in het drukke centrum. De enige manier waarop Oranje een diepstaande oplossing wist te vinden, was op het moment dat er een bal achter de defensie van Letland werd neergelegd. Dan stond je praktisch al op de achterlijn en was het lastig om in het extreem drukke centrum een paar Oranje-benen te vinden zonder dat de tegenstander de bal wegwerkt. 

Op het moment dat je niet één diep aanspeelpunt hebt, maar twee spitsen die allebei een bal vast kunnen houden en het spel kunnen voortzetten, kan je sneller korte combinaties maken, het bal tempo opvoeren en zo de defensie van de tegenstander uit elkaar tikken. Het belangrijkste voordeel in vergelijking met de opstelling waar Oranje nu in speelt: je hebt een type als Marten de Roon niet meer nodig op je middenveld om in de weg te lopen bij counters; de derde centrumverdediger kan ervoor zorgen om de passlijn dicht te zetten. Combineer je dat met meer diep gaande én diep staande afspeelmogelijkheden, heeft Oranje de vleugelaanvallers niet eens meer nodig om te flitsen als vanouds.