Ajax is terug bij Ten Hag

Ajax begon de Eredivisie zoals het de competitie voor het WK afsloot: met puntverlies. Het gelijke spel bij NEC Nijmegen betekende niet de kommer en kwel die er voor de winterstop te zien en horen was. Door de afwezigheid van de grote namen, moest Schreuder creatief zijn en koos hij voor de vastigheden die zijn voorganger in het elftal bracht – en ook in de KNVB Beker ging dat weer met een beetje meer succes dan de vorige pot.

Alfred Schreuder kreeg aan het begin van dit seizoen de ondankbare taak om Erik ten Hag te vergeten. Onder de man die in Manchester bouwt aan de eerste voetbalmachine sinds die van Sir Alex Ferguson in 2013 was het bijna een vanzelfsprekendheid dat Ajax bovenaan de ranglijst stond aan het einde van het seizoen.

Dat Schreuder, die als assistent onder Ten Hag werkte, zijn eigen ideeën uitprobeerde tijdens zijn eerste maanden als hoofdtrainer, hoort bij de fase waar een trainer nieuw is bij een club. Dat de tegenwoordig hoofdtrainer van Ajax (noodgedwongen) terugviel op het oude recept van Ten Hag, had wel meteen zijn resultaat binnen de lijnen.

Ajax en de oude automatismen

Ajax speelde in het eerste halfjaar een soort ‘alle ballen op Kudus’-voetbal. Het wegvallen van de Ghanese aanvallende middenvelder voor de wedstrijd tegen NEC zorgde, bovenop de afwezigheid van Steven Bergwijn en Steven Berghuis, voor een smak aan kwaliteit en ervaring dat wegviel bij Ajax. Dat er veel zaken onzeker zijn in het voetbal en bij Ajax, maar Tadic altijd levert als linksbuiten, was ook in De Gofferd weer een hoofdstuk uit het voetbalboek van de Servische aanvaller.

De 33-jarige linksbuiten was een van de weinige spelers die zich uitsprak over de vele positiewisselingen die hij te verduren kreeg. De Servische aanvaller is de meest ervaren speler van Ajax, maar na vier jaar op de linkerflank was het toch wennen op die andere posities. Dat Ajax, vooral door het ontbreken van Bergwijn, weer terugschakelde naar Tadic als nummer elf, zorgde voor het 1/3 van de succesvolle aanvalsformule van vorige jaren.

Aan de andere kant was er plek voor een speler in de stijl van Antony: Fabio Conceição liet zien waarom de Amsterdammers de minimale ontsnappingsclausule in zijn contract bij FC Porto activeerde. De kleine, behendige buitenspeler stal de afgelopen maanden de harten van de Amsterdammers al. Door de afwezigheid van Berghuis kreeg de snelle rechtsbuiten de kans in de basis tegen NEC. Dat had een aantal dreigende dribbels, die de Portugees zowel binnendoor als buitenom kan maken, als gevolg op de flanken.

In de zestien bleek de kleine Portugees, net als Kenneth Taylor en Brian Brobbey, niet scherp genoeg. De 19-jarige buitenspeler hoefde een bal van Brobbey er alleen maar in te tikken, maar kreeg zijn voet niet tegen de bal. Brobbey gaf naast Conceição ook Taylor een niet te missen kans, maar de dit seizoen doorgebroken middenvelder bleek toch in staat tot het onmogelijke.

Dat die kansen er niet ingingen – en Jasper Cillessen sportieve revanche nam en het aantal tegentreffers voor de rest van de wedstrijd op op één hield – zorgt er voor dat de grote progressie in het positiespel en de minder grote gaten in de defensie minder opvallen. Dat Ajax dit deed zonder drie vaste basisspelers, zorgt ook voor een nasmaak aan die progressie. Wil Schreuder alle WK-gangers terug in zijn basisopstelling, dan is de speelwijze zoals tegen NEC niet mogelijk.

‘De Grote Vier’ van Ajax

Ajax lijkt dit seizoen last te hebben een probleem dat bij ploegen als Manchester City en Paris Saint-Germain in de Champions League naar voren komt: een verzameling topvoetballers zorgt er nog niet voor dat je een team hebt dat de grote prijzen kan winnen. Bij Ajax symboliseert de transfer van Bergwijn die gedachtegang. De buitenspeler werd al langer in verband gebracht met Ajax. Onder Ten Hag bestond de interesse al en na een hoop heen en weer geflirt werd de deal voor dik dertig miljoen euro beklonken.

Ajax verplichtte zich daarmee af te stappen van de succesvolle basis van Ten Hag: Tadic als linksbuiten van de ploeg. Vooral in het laatste jaar van de Tukker was de Servische aanvaller, helemaal in combinatie met Sébastien Haller, van onschatbare waarde. Niet alleen in zijn doelpunten en assists, maar vooral door de duidelijkheid die het spel rondom “de grote Dusan Tadic” bood. Dat de aanvoerder van Ajax niet alleen wisselde van positie en de rest van de ploeg een andere focus kreeg (lees: ‘alle ballen op Kudus’)in de opbouw, neemt nog een ander probleem met zich mee.

De meerwaarde van Conceição in wedstrijden zoals tegen NEC is die korte dribbel en explosiviteit. Wanneer de tegenstander terugzakt en de linies strak op elkaar houdt, kan één actie ervoor zorgen dat die organisatie wegvalt. Dat liet de Portugees op regelmatige basis zien tegen NEC, maar die speelstijl is voor Berghuis al onmogelijk gebleken – hij is immers niet zo snel, explosief en balbehendig als zijn 19-jarige ploeggenoot. Berghuis speelt meer in de Ajax-geest van Hakim Ziyech en dat heeft gevolgen voor de rest van het elftal.

Zonder diep en sterk aanspeelpunt (Brobbey, red.) kan je wel met Tadic op tien spelen, maar staan er twee spelers op het veld die in de bal komen en de ruimte bewegen in plaats van het veld groot maken. Dan kan Berghuis zijn acties van buiten naar binnen wel inzetten, maar loopt hij in dezelfde drukte waar zijn ploeggenoten ook al moeilijk uit komen. Opent Berghuis vanuit die positie, of vanuit de as van het veld, op Bergwijn dan loopt de recordaankoop van Ajax tegen dezelfde muur van tegenstanders op.

Spelen met Tadic, Berghuis, Bergwijn en Kudus zorgt automatisch voor een reservebeurt voor Davy Klaassen en/of Brian Brobbey. Dat zijn de enige twee spelers die vanuit hun positie functioneren in plaats van het beste in een vrije rol kunnen voetballen. Datzelfde geldt voor Tadic, maar dan wel als linksbuiten. Daardoor heeft Ajax wel de smaken in huis, maar nog niet de formule om al deze kwaliteiten samen te brengen in één voetballend geheel. De transfermarkt is dan de gemakkelijkste optie, maar een nieuwe rechtsbuiten betekent (zonder uitgaande transfers) meer reden tot onvrede bij vier belangrijke spelers.

Kudus-toekomst bepalend voor tactiek?

De vertrekwens van Mohammed Kudus had in eerste instantie te maken met de kansen op speeltijd bij Everton. Dit seizoen is Kudus echter de belangrijkste speler voor Schreuder. Of de Ajax-trainer nog lang op de Ghanees international kan bouwen, is nog maar de vraag. Dat heeft meer te maken met zijn contractsituatie dan de manier waarop Kudus zich de afgelopen maanden in de belangstelling van nog grotere clubs dan Everton speelde.

De Ghanees kwam in 20 wedstrijden dit seizoen tot tien doelpunten en twee assists. Tijdens het WK in Qatar zette Kudus die sterke lijn door. Inmiddels zou hij op bij Borussia Dortmund op de scoutinglijst staan en zou Ten Hag een hereniging met de Ghanees wel zien zitten. Dat Ajax Kudus niet kwijt wil, lijkt meer dan duidelijk.

De Amsterdammers krijgen mogelijk geen andere mogelijkheid van de speler: hij heeft nog een contract tot 2025. Wil Kudus niet verlengen, is een speler met een 2,5 jarig of 2-jarig contract het meest aantrekkelijk om te verkopen. Kudus verkopen in deze fase van het seizoen is op het eerste oog niet de meest wenselijke stap. Om vaste patronen in een elftal te krijgen, zullen spelers eerst een aantal wedstrijden op dezelfde positie moeten spelen.