Til doet oude liefdes pijn

PSV en Feyenoord vochten de afgelopen jaren interessante duels uit in de Eredivisie. Aankomend weekend staat wellicht de meest interessante van allemaal op het programma: de Rotterdammers verdedigen een voorsprong van vijf punten op de Eindhovenaren. Niet verliezen is het devies en om dat te doen, zal Arne Slot rekening moeten houden met het gemis én de aanwezigheid van Guus Til.

Er zijn talloze aanvallende middenvelders die veel meer tot de verbeelding spreken dan Guus Til. De aanvallende middenvelder van PSV bewees in Eindhoven al zijn meerwaarde, maakte het seizoen daarvoor dezelfde indruk in het shirt van Feyenoord en biedt Ruud van Nistelrooy een smaak die Roger Schmidt in de voorgaande seizoenen miste. Dat niet alleen: de bij AZ opgeleide middenvelder heeft bij de Rotterdammers op het middenveld nog steeds een gat achter gelaten waar Slot moeite mee heeft om deze van nieuwe invulling te voorzien.

Guus Til en zijn meerwaarde voor PSV en Feyenoord

De moderne aanvallende middenvelder steekt fysiek en voetbaltechnisch anders in elkaar dan Til. De 25-jarige middenvelder is een speler in het verlengde van Jens Toornstra. Vrijwel perfect zonder bal, maar aan de bal heb je het liefst dat deze spelers zo snel mogelijk weer gaten kunnen trekken voor hun teamgenoten. Dat PSV niet altijd in deze situaties terecht komt, bijvoorbeeld wanneer er een tegenstander zeer defensief ingesteld staat, zorgt ervoor dat er niet altijd plek is in het eerste elftal voor een type Til – hoogstens in de eindfase van de wedstrijd als er meer ruimte ontstaat door vermoeidheid.

Dat verandert op het moment dat er een ‘schaakwedstrijd’ op het programma staat. Feyenoord en PSV zorgden in de vorige seizoenen voor spektakel, met een 0-4 overwinning voor Feyenoord in het Phillips Stadion als hoogte- en dieptepunt. Het is in deze editie af te vragen of we weer zo’n golvend spelbeeld krijgen. Omdat de formaties van de ploegen in het verleden automatisch voor veel ruimte tussen de linies en achter de defensies zorgde (4-3-3 tegen 4-2-2-2/4-2-3-1) kon dat spel ook zo op en neer golven.

Voor het komende treffen is er een grotere kans dat we naar een nieuwe uitvoering van FC Twente – Feyenoord van afgelopen weekend kijken. Een schaakwedstrijd op noppen, twee teams die geen grote risico’s willen nemen in het aanvalsspel en vaste koppeltjes op het middenveld die ervoor zorgen dat het spel kort en van rechts naar links gaat in plaats van direct en in de diepte. En als je dan naar de middenvelders gaat kijken waaruit Slot en Van Nistelrooy de keuze hebben, is er één aspect dat van fundamenteel belang is: de opofferingsloopacties.

Til is nog nooit een speler geweest die de bal in zijn voeten vraagt, soepel weg draait van zijn tegenstander en vanuit die positie aan een fabelachtige dribbel begint – daar heeft PSV Simons voor. Om spelers zoals Simons, maar ook creatievelingen zoals Joey Veerman, meer ruimte en tijd te geven in hun acties, komt een speler zoals Til goed van pas. Deze is er namelijk niet op ingesteld om de bal zo veel mogelijk te krijgen, het spel te verdelen en het tempo omhoog te krijgen. Til staat vooral op het veld om die ruimtes voor anderen te verschaffen én op de juiste plaats te staan om die ene pass te geven of dat ene schot te lossen die een doorbraak forceert.

Guus Til in de wedstrijdsituatie van PSV – Feyenoord

Zo’n speler ontbreekt niet alleen bij Feyenoord in de selectie, maar zorgt ook voor een unieke status voor Til bij PSV. Het ontbreken van een lopende aanvallende middenvelder bij Feyenoord – naast Til vertrok ook Jens Toornstra dit seizoen – dwingt Slot tot het aanpassen van zijn favoriete strijdplan. De 49 wedstrijden van Til in het shirt van Feyenoord bewijzen dat de oud-trainer van AZ de aanvallende middenvelder meer dan graag gebruikte. Dit seizoen staat de teller van Til op 27 wedstrijden (negen doelpunten, vier assists). Met gemiddeld 54 minuten speeltijd per wedstrijd (1462 minuten in totaal) is Til geen vaste basisklant bij PSV, maar weet Van Nistelrooy wel degelijk wat hij aan Til heeft.

Helemaal in een wedstrijd tegen Feyenoord, waar het middenveld waarschijnlijk ‘vast’ staat omdat er koppeltjes gevormd worden, komt Til van pas. De belangrijkste succesfactor voor Til is tegen Feyenoord niet de vorm van de dag of een aantal geslaagde acties van de buitenspeler, maar de directe tegenstander die Slot voor Til in gedachten heeft. In een topwedstrijd ben je snel geneigd om een meer defensieve optie te kiezen voor het middenveld, waardoor Mats Wieffer de belangrijkste kandidaat wordt om Til vanuit het verdedigende middenveld op te vangen.  

Dat lijkt ook de optie waar Van Nistelrooy op hoopt. Wieffer heeft sinds de winterstop veel minuten gekregen, krijgt complimenten en werd zelfs al gevraagd naar het Nederlands elftal. De 23-jarige middenvelder is echter nog niet écht getest op basis van zijn keuzes. De oud-speler van Excelsior heeft de wedstrijd tegen Ajax in de benen, maar werd in De Klassieker niet voor de keuzes gezet waar een speler zoals Til  zijn (directe) tegenstander constant tot dwingt.

Voor Wieffer betekent dat veel afwegingen maken tussen man- en zonedekking – en dat zonder de coaching van Gernot Trauner, de ervaren leider van de defensie. Het gevaar schuilt ook niet per sé in de aanspeelbaarheid van Til, maar in de ruimte die de aanvallende middenvelder creëert op het moment dat Wieffer een verkeerde keuze maakt en met zijn man meeloopt.

Dan ligt niet alleen de passlijn naar de spits open, maar heeft PSV ook ineens ruimte om Xavi Simons aan te spelen en vallen er gaten op het middenveld waar Veerman als geen ander mee weet om te gaan. Dat Til na die acties van zijn technisch vaardigere teamgenoten een plekje in de zestien opzoekt, zorgt ervoor dat Til de bal eigenlijk maar één keer hoeft te raken om beslissend te zijn voor zijn team – maar daarvoor wel tientallen meters over het veld buffelde om de ruimtes te creëren.

De list van Slot

Eén ding mag niet over de kale kruin van Slot gezien worden. Er is geen trainer op de Nederlandse velden die beter weet hoe je Guus Til in je voordeel kunt gebruiken. Dat betekent ook dat hij weet hoe Til te bestrijden is – in de wedstrijden komt dat niet naar voren, maar in de trainingen speelt Til tegen z’n eigen teamgenoten en heeft Slot al lang gezien wat voor een type speler daar het beste tegen bestand is.

Dat Lutsharel Geertruida in de verdediging plaats zal nemen om het gemis van Trauner op te vangen, zorgt ervoor dat de in theorie meest ideale optie afvalt. Geertruida is een stuk sneller dan Wieffer, kan daardoor makkelijker ruimtes dichtlopen, is in de duels een stukje slimmer en heeft aan de bal meer rust dan Wieffer – de spelers switchen is ook een optie, maar een onwaarschijnlijke.

Dat de zone van de ‘zes’ van Feyenoord, helemaal met een speler als Til als tegenstander, ook de plek op het veld waar de ruimte in de omschakeling ligt, zorgt ervoor dat een speler met een opbouwende passing-focus beter in die zone past dan een man- of zonedekker. Bijkomend voordeel is dat Wieffer vanuit de ‘middellijnzone’ kan spelen en er ruimte komt voor Kökçü op het aanvallende middenveld.

Daarnaast heeft Feyenoord, naast de kolkende Kuip, één belangrijk voordeel op PSV. De Eindhovenaren moeten winnen. De mannen van Slot hebben minimaal één punt als opdracht. Daardoor kunnen de Rotterdammers iets verder achteruit hangen dan normale thuiswedstrijden, de ruimtes tussen de linies kleiner maken en ervoor zorgen dat Tils loopacties minder effect hebben en de individuele acties van de PSV’ers eindigen in de muur van Feyenoorders.