Dit kan het huidige AZ leren van het Van Gaal-tijdperk

AZ hoopte na het sterke vorige seizoen dit voetbaljaar mee te doen voor het landskampioenschap. Na twaalf speelronden staat het echter op een achterstand van 10 punten op koploper PSV. Louis van Gaal weet als geen ander wat er nodig is om met de club in Nederland kampioen te worden. Wat kunnen de Alkmaarders leren van het legendarische seizoen 2008-2009, toen Van Gaal de schaal in ontvangst nam?

Inside: Succesvolle periode Van Gaal bij AZ

De komst van de oefenmeester in 2005 was enerzijds een grote verrassing, en aan de andere kant een ideale samenkomst. De club uit Noord-Holland was voor het laatst in 1981 kampioen geworden, waarna het seizoenenlang niets meer won. Onder leiding van Co Adriaanse had het hoge ogen gegooid met onder meer een plek in de halve finale van de UEFA Cup, waarin het in de laatste minuten werd uitgeschakeld door Sporting Lissabon, maar in de Nederlandse competitie was het AZ nog niet gelukt om een serieuze gooi te doen naar de eerste plek. Daar moest met Van Gaal verandering in komen.

Voor de hoofdtrainer was er ook veel aan gelegen om te presteren. Van Gaal kreeg het in de jaren ’90 met Ajax en Barcelona voor elkaar om knappe prestaties neer te zetten, maar na de eeuwwisseling maakte hij teleurstellende perioden mee bij het Nederlands elftal en wederom de Spaanse topclub. Bij AZ kreeg hij van Dirk Scheringa de gelegenheid om een team op te bouwen dat in staat zou zijn om met de Nederlandse topclubs mee te komen. Eenvoudig leek dit voorafgaand aan het project echter niet te zijn, gezien de grote verschillen in financiën en potentie ten opzichte van Ajax, Feyenoord en PSV.

Van Gaal drukte bij zijn start direct zijn stempel door een aantal spelers naar de club te halen die het niveau van de selectie omhoog moesten brengen. Stijn Schaars, Demy de Zeeuw, Shota Arveladze en Gretar Steinsson werden binnengehaald en speelden in de loop van het voetbaljaar een belangrijke rol in het geheel. Het lukte Van Gaal direct om de Alkmaarders tussen de traditionele top 3 te krijgen. Sterker nog: de coach eindigde op de tweede plaats op de ranglijst en moest uitsluitend PSV voorlaten. In de play-offs ging het echter onderuit, waardoor het plaatsing voor de voorronde van de Champions League misliep.

Verdere groei in Alkmaar dankzij aankopen

Als geen ander wist Van Gaal dat hij een opbouwtrainer was en gebruikte hij de zomer van 2006 om zijn team te versterken. Onder meer Moussa Dembélé, Ryan Donk en Maarten Martens kwamen binnen en moesten voor meer creativiteit in de opbouw zorgen. Het had direct effect. Eind oktober was AZ nog altijd ongeslagen en stond het bovenaan in de Eredivisie. Tijdens de voorlaatste speeldag nam het deze positie weer over, waarna het tegen Excelsior uitsluitend hoefde te winnen om landskampioen te worden. Niets was minder waar: de Alkmaarders gingen onderuit en PSV pakte alsnog de hoofdprijs.

In zijn derde seizoen kwam Van Gaal met AZ in degradatiezorgen en besloot hij zijn functie ter discussie te stellen. De spelersgroep en het clubbestuur gingen hier echter voorliggen, waardoor hij nog een voetbaljaar langer bleef. Het resulteerde, na de komst van Gill Swerts, Niklas Moisander, Ragnar Klavan en Brett Holman, in een glansrijk vierde jaar, waarin de Alkmaarse club 80 punten behaalde en met een voorsprong van 11 punten kampioen van Nederland werd. De rol van Van Gaal was daarbij niet te onderschatten, zo zagen ook andere clubs. Het leidde in de zomer van 2009 tot zijn vertrek naar Bayern München.

Leerzame periode kan huidige AZ helpen

Sinds de periode van Scheringa en Van Gaal veranderde er veel bij de vereniging. Het faillissement van de DSB Bank zorgde ervoor dat AZ in financiële nood kwam te zitten en daarmee een stap terug moest doen, waardoor het de aansluiting met de Nederlandse top tijdelijk verloor. Het maakte echter slim gebruik van de situatie door zich meer te focussen op de jeugdafdeling en daarmee de beste Nederlandse talenten aan te trekken. Van dat beleid profiteert AZ nog steeds elke dag. De huidige selectie, die onder leiding staat van Pascal Jansen, bestaat voor een groot gedeelte uit jonge spelers die door de club zélf zijn opgeleid.

Inmiddels is AZ weer een club die steevast in de subtop van de Nederlandse competitie staat. De laatste stap weet het echter nog altijd niet te maken. De afgelopen jaren bleek het veel moeite te hebben om van Ajax, Feyenoord en PSV te winnen, waarbij het ook op Europees gebied vaak niet een standaard niveau wist te behalen. Wil AZ de komende jaren eindelijk weer eens mee willen doen om de prijzen, dan lijkt er een serieuze verandering nodig te zijn in het beleid dat de club voert. Voor het grootste gedeelte is het namelijk een voorbeeldclub voor de andere verenigingen in Nederland, maar in een aantal aspecten gaat het mis.

Het kan uit de periode onder Van Gaal dan ook een hoop leren. De hoofdtrainer kreeg destijds de mogelijk om langzaam toe te werken naar een vaste selectie, waarin hij jaarlijks afscheid mocht nemen van een aantal spelers die teleurstelden en nieuwe spelers mocht verwelkomen. Scheringa vertrouwde daarbij op de vakmanschap en visie van de trainer. Niet alleen koos Van Gaal voor spelers die aanvallend voetbal konden spelen en op een Nederlandse manier konden opbouwen, ook was hij bezig met de balans tussen ervaring en jeugd. Tot slot zorgde hij voor een brede selectie, waardoor de club niet zomaar in de problemen zou zitten bij een blessuregolf.

Op het gebied van aanvallend voetbal doet AZ het dit seizoen weer goed, maar op andere terreinen heeft het nog stappen te zetten. Met een ruime achterstand op PSV, en wisselende resultaten, lijkt het met de titelaspiraties naar het seizoen 2024-2025 te moeten kijken. Het zal sterkhouders als Vangelis Pavlidis en Jordy Clasie moeten behouden en op zoek moeten gaan naar nog een aantal kwaliteitsspelers die er direct staan en in mindere wedstrijden opstaan. Als Jansen daarnaast van het clubbestuur de vrijheid krijgt om zijn visie verder uit te bouwen, dan valt het niet uit te sluiten dat AZ in het voorjaar van 2025 eindelijk weer eens met de kampioenschaal staat.