Racisme in het Nederlandse voetbal: van ‘koffieboon’ tot ‘kankerneger’

Racisme, ofwel discriminatie op grond van iemands ras. Het is een ziekte die verankerd zit in de maatschappij en die voor pijn en leed zorgt. Het is een concept dat sinds de slavernij zijn intrede maakte in de 17e eeuw. en tot op de dag van vandaag worden mensen gediscrimineerd vanwege hun huidskleur. Hoe triest het ook is, binnen de voetbalwereld is het niet anders.

Ook in de voetbalwereld is er sprake van discriminatie, zoals afgelopen week wel duidelijk werd toen bij Veronica Inside bepaalde uitspraken werden gedaan. “Niet eens zo’n slechte grap”, stelde Johan Derksen, de provocateur die in een recente uitzending rapper Akwasi onder vuur nam. De ophef die volgde rondom Derksens uitspraak maakte veel los in de voetbalwereld. 

Toch is het niet de eerste keer dat het Nederlandse voetbalwereld te maken heeft gekregen met racisme. Het is een ziekte waarmee vele spelers in hun loopbaan mee moeten omgaan, zowel binnen als buiten de lijnen. Hoe diep de wortels van discriminatie gaan in het Nederlandse voetbal, is schrikbarend.

Andere tijden racisme

Racisme bestaat ook in de voetbalwereld al tijden, ook in Nederland. In de jaren 50 was het Abe Lenstra die Humphrey Mijnals, de eerste Nederlander van Surinaamse afkomst in de hoogste klasse van het Nederlandse voetbal, op discriminerende wijze behandelde. De oud-international herinnert zich een wedstrijd tegen Heerenveen waarin Lenstra riep: “Vuile zwarte, ga terug naar je land.” Mijnals reageerde: “Wat moet je nou, vieze blanke.”

In 1991 was het ook raak. Wederom bij Heerenveen, maar dit keer wegens trainer Fritz Korbach. De Duitse trainer noemde Bryan Roy ‘een kleine rotneger’ en verwees naar Romário met de woorden ‘die koffieboon van PSV. De KNVB legt de trainer slechts een voorwaardelijke schorsing van één wedstrijd op. Korbach zei zelf alleen ‘voetbaltaal’ te hebben gesproken.

Datzelfde jaar lag ook Ajax-doelman Stanley Menzo onder vuur. Zijn huidskleur levert hem een speciale behandeling vanaf de tribune op. Bananen, exotische vruchten en pinda’s worden naar zijn hoofd gegooid vanaf de tribune om nog niet eens te spreken over de verwensingen. Week in, week uit; Menzo heeft het allemaal voorbij zien én horen komen.

Ook de legendarische Edgar Davids heeft in zijn carrière met racisme te maken gehad. Het meest prominente voorbeeld daarvan stamt uit 1996. Tijdens het EK werd de middenvelder naar huis gestuurd door bondscoach Guus Hiddink nadat Davids zich uitsprak over discriminatie binnen het Nederlands Elftal. Het conflict tussen beide partijen werd vrij snel bijgelegd, maar het EK werd getekend door het moment. Het EK kreeg een reputatie voor de vermeende scheidslijn tussen blanke en donkere spelers.

Binnen de lijnen niet anders

Veel verandering volgde niet na het EK van 1996, want ook in het nieuwe millennium is er van racisme sprake. Zo werd in 2004 een wedstrijd tussen ADO Den Haag en PSV stilgelegd in de 80e minuut wegens racistische spreekkoren die vanaf de tribune schalden. Toch is er niet alleen buiten de lijnen sprake van racisme. Op het veld zijn het de spelers onderling, de voorbeelden voor voetbalfans, die racisme in de praktijk beoefend hebben.

Kenneth Pérez kent iedereen vandaag de dag als een van de vaste gezichten bij FOX Sports. In 2006, toen de Deen nog speelde voor Ajax, maakte hij FC Twente-speler Nicky Siebert uit voor ‘kankerneger’. Wat volgde was een schorsing van vijf wedstrijden die door de KNVB werd opgelegd. Kort na zijn opmerking, bood Perez zijn excuses aan.

Terugkijkend op de gebeurtenissen is te zien dat er in de vijftien jaar na de uitspraken van Korbach enige progressie is geboekt door de KNVB. Waar in 1991 slechts een voorwaardelijke schorsing als maatregel werd genomen, moest je verplicht vijf wedstrijden buiten de lijnen blijven. 

Scheidslijn

Helaas bleken de aangescherpte maatregelen niet genoeg. Tussen neus en lippen door bestond racisme binnen de lijnen nog in vollop. Feyenoorder Guyon Fernandez maakte dit duidelijk toen hij in 2011 NEC-speler Rens van Eijden een klap verkocht. Volgens hem deelde hij de klap uit omdat van Eijden racistische opmerkingen naar zijn hoofd zou hebben gegooid.

“Het had te maken met mijn afkomst en mijn huidskleur. Dat gebeurt wel vaker op het veld, maar dit keer kon ik mij niet inhouden”, stelde Fernandez destijds. De Feyenoorder kreeg een straf van zes wedstrijden voorgeschoteld voor zijn gedrag en bood zijn excuses aan voor het slaan. Verdere stappen tegen van Eijden werden nooit ondernomen.

Ook tijdens de kwartfinale van de KNVB-beker werd in 2013 niets ondernomen. Den Bosch en AZ namen het tegen elkaar op, maar een leuke wedstrijd was het niet. AZ-aanvaller Jozy Altidore kreeg racistische spreekkoren naar zijn hoofd geworpen vanaf de tribune. Volgens Peter Bijvelds, directeur van Den Bosch, werd er overwogen om de wedstrijd te stoppen. Uiteindelijk werd de wedstrijd gewoon uitgespeeld.

Keerpunt

Een mogelijk keerpunt in Nederland kwam pas veel later. Pas in november 2019 was de maat vol voor de Nederlandse overheid na het incident waarbij Excelsior-speler Ahmad Mendes Moreira in Den Bosch met racisme te maken kreeg. De overheid besloot in te grijpen en dus moest er een plan komen.

 

Dit plan werd eerder dit jaar, op 8 februari 2020, gepresenteerd. Een opzet van 20 maatregelen die in 2020 doorgevoerd zouden worden, werd aan de man gebracht. Zo werden de strengere straffen vanaf mei 2020 ingevoerd. Een stadionverbod wegens racisme wordt bijvoorbeeld verdubbeld van vijf naar tien jaar. Clubs die zelf te weinig doen om racisme tegen te gaan, kunnen daarnaast ook op de bon geslingerd worden. Tevens krijgen spelers die zich schuldig maken aan racisme te maken met langere schorsingen voor zowel wedstrijden als trainingen. 

Extra cameratoezicht moet er tevens voor gaan zorgen dat racisme gemakkelijker opgespoord kan worden. Ook via een speciale app wordt het melden van racisme makkelijker gemaakt, iets wat in Engeland al zes jaar gedaan wordt (met gematigd succes). Verder zullen scheidsrechters wedstrijden sneller staken als er sprake is van racisme vanaf de tribune.

Hoe de plannen precies uit gaan pakken, is nog maar de vraag. De plannen werden voor de tijd van het coronavirus onthuld. Sindsdien is er veel veranderd en wordt er in Nederland niet meer gevoetbald. Dat de Eredivisie vanaf 1 september terugkeert zonder publiek is mogelijk dan ook een goede tussenstap. Zonder publiek zal racisme vanaf de tribunes in ieder geval geen zorgen meer opleveren, iets wat hopelijk doorgetrokken kan worden zodra publiek wel weer toegestaan is.