Gepensioneerde topcoaches moeten Oranje naar EK-winst leiden

Het Nederlands elftal staat voor de eerste wedstrijd zonder Ronald Koeman. De Oranje-internationals worden voorlopig geleid door Dwight Lodeweges, maar het ligt niet in de lijn der verwachting dat de voormalig assistent-bondscoach dit takenpakket ook op het EK gaat invullen. 

Voor het eindtoernooi worden vooral twee ‘gepensioneerde’ topcoaches genoemd. De KNVB dacht het helemaal voor elkaar te hebben. Twee jaar geleden stelde Eric Gudde en consorten Ronald Koeman aan om Oranje uit haar voetbaldal te trekken. Met een (verloren) finaleplek in de Nations League en de plaatsing voor het EK 2020 is de oud-trainer van onder andere Ajax, PSV en Feyenoord dat gelukt. De klus afmaken en strijden om de tweede Europese titel in de geschiedenis van het Nederlands elftal bleek echter één brug te ver: Koeman vertrok naar FC Barcelona en liet Nederland in mineur achter. 

Nieuwe bondscoach, ‘oud’ trainer 

Sinds het vertrek van Koeman is de nieuwe bondscoach onderwerp van gesprek. Talloze opties passeerden de revue al, maar twee namen blijven met grote regelmaat terugkomen: Louis van Gaal en Frank Rijkaard. De twee grote namen, die volgens NOS-journalist Arno Vermeulen beiden nog geen ‘nee’ hebben gezegd tegen de functie, zouden hun trainerskloffie weer uit de kast kunnen halen om Oranje op een eindtoernooi naar een mogelijke triomf te leiden. Dat je de namen van Van Gaal en Rijkaard méér hoort dan bijvoorbeeld de beschikbare Frank de Boer heeft natuurlijk CV-technische redenen.

Het trackrecord van de twee topcoaches in ruste is enorm. Beiden maakten furore als eindverantwoordelijken in het Camp Nou, de plek waar Koeman nu zijn stempel op wil drukken. Niet alleen Barcelona, ook Zeist is bekend terrein voor deze twee trainers: Van Gaal was tot twee keer toe bondscoach van het Nederlands elftal, Rijkaard één keer. Aan ervaring is er dus géén gebrek. Door de verschillende stijlen van Rijkaard en Van Gaal, staat de KNVB wel voor een interessante afweging. 

Van Gaal: de strenge leermeester 

Dat Van Gaal een man is wiens aanwezigheid nooit onopgemerkt blijft, bleek een aantal maanden geleden nog maar eens. De voormalig coach van Ajax was op bezoek bij zijn oude club en keek hoe de huidige trainer van de Amsterdammers (Erik ten Hag) in het Engels de spelersgroep toesprak. Nadat Ten Hag zijn zegje had gedaan, kreeg Van Gaal het woord. “Dankjewel Erik”, zei Van Gaal destijds. “Ik doe het in het Nederlands. Want dan weten jullie meteen, dat als jullie in mijn tijd gekomen zouden zijn, dan zou je Nederlands moeten leren. En wel vanaf de eerste dag.”

Het tekent de manier waarop Van Gaal te werk gaat. Hij noemt zichzelf een veeleisende coach en plaatst daarbij de kanttekening dat veel spelers dat niet fijn vinden. Toch is het geen toeval dat zijn meest recente succes met het Nederlands elftal, een derde plaats op het WK van 2014, als een onmogelijke prestatie werd gezien voorafgaand aan dat toernooi. Van Gaal heeft in een elftal een mix nodig van sterspelers die zijn visie steunen (in Brazilië waren dat Arjen Robben, Robin van Persie en in mindere mate Wesley Sneijder) en een blik vol talenten. 

De spelersselectie uit 2014 paste in dat opzicht uitstekend bij de coach Van Gaal, die later bij Manchester United juist in een omgekeerde wereld belandde. Dat gearriveerde spelers, mannen die al jaren in de top van het Europese voetbal spelen, niet zitten te wachten op een trainer die tot in detail vertelt wat hij moet doen, is een gegeven dat als een rode draad door Van Gaals carrière loopt. Dat er veel spelers uit 2014 nog steeds bij de selectie zitten, kan verschil maken. 

Aan de andere kant: de destijds debuterende Memphis Depay zal waarschijnlijk vandaag de dag niet veel zin hebben in een tierende oefenmeester omdat hij anderhalve stap naar links moet zetten. Desalniettemin staat Van Gaal, mocht hij gevraagd worden, open voor een nieuw dienstverband bij de KNVB. Mocht hij de sterren van vandaag net als Robben en Van Persie weten te overtuigen van zijn speelstijl – één voordeel op 2014: Van Gaal heeft nu wel het spelersmateriaal om zijn geliefde 1-4-4-3 te kunnen spelen – dan kan Oranje zomaar verrassen op het eindtoernooi in 2021. 

Frank Rijkaard: tikkie-takka tussen de sterren 

Voor Frank Rijkaard moeten we wat dieper in het nationale voetbalgeheugen graven. De nu 57-jarige trainer was tussen 1998 en 2000 al bondscoach van Nederland, waarna hij vijf jaar lang de eindverantwoordelijk was bij FC Barcelona. Het Nederlands elftal kan vooral profiteren van die tijd, waar hij onder andere Lionel Messi liet debuteren en de grote sterren van FC Barcelona met tikki-takka-voetbal naar grote hoogtes leidde.

Rijkaard liet een ploeg met spelers als Xavi, Andrés Iniesta, Ronaldinho, Deco en Samuel Eto’o dansen op het veld. Dat leverde hem in het seizoen 2005/2006 zijn succesvolste jaar als trainer ooit op: in dat jaar won Barcelona de Spaanse Supercup, het Spaanse landskampioenschap én de Champions League. 

Net als zijn team op het veld, bewoog Rijkaard zich achter de schermen tussen ‘zijn’ sterren. Clubmannen Xavi en Iniesta hadden Barça in hun hart zitten, maar daarnaast moest hij ook de grote ego’s van Deco, Ronaldinho en Eto’o managen en óók hen in teambelang laten denken.

Dat al die mannen dat seizoen ook de hulp kregen van eerste vlagen van de klasse van Messi, maakte het superelftal van Rijkaard af. Aangezien het grootste gedeelte van de Nederlands elftal-spelers nu óók in de top van Europa speelt, kan deze ervaring wel eens goed van pas komen.

In maart van dit jaar gaf Rijkaard tijdens de opening van een Cruijff Court nog aan dat hij niet zit te wachten op een terugkeer in de voetballerij. “Ik heb het zestien jaar gedaan, hè”, zei Rijkaard in een interview met het Algemeen Dagblad. “Toen ik eraan begon, wist ik al: ik ga dit niet tot in de lengte der jaren doen. Het was boeiend, ik vond het hartstikke leuk om mee te maken, maar ik heb voor mijn gevoel niets meer toe te voegen aan het vak. Ik wist het al jaren geleden: het is mooi geweest zo.” 

Löw-model 

Toch leek Rijkaard tegenover Arno Vermeulen van de NOS een bondscoachschap voor één eindtoernooi niet af te wijzen. Mocht de KNVB zijn droomkandidaat niet hebben in Van Gaal (te dominant) of Rijkaard (niet beschikbaar) en ziet de voetballeiding het ook niet zitten om een trainer zoals Frank de Boer voor de groep te zetten, dan kan het altijd terugvallen op het Joachim Löw-model dat de Duitse voetbalbond toepaste. 

Löw was de assistent-trainer van Jürgen Klinssman en volgde hem na het vertrek van de voormalig steraanvaller op bij Der Manschaft. Onder leiding van Löw werden de Duitsers onder meer Europees- en Wereldkampioen. Het grootste voordeel voor Löw: hij kende eigenlijk elke speler al op een persoonlijk vlak, wist hoe zij in elkaar staken en wat hun voorkeuren waren. Misschien moeten we daarom een definitieve aanstelling van Dwight Lodeweges ook niet helemaal uitsluiten.