Nederlands elftal is kapot gemaakt

Het Nederlands elftal begon haar WK-kwalificatiecampagne met een sterk statement. De Oranje-voetballers wilden geen stelling innemen tegen de arbeidsomstandigheden in Qatar. De mannen van Frank de Boer zeiden met hun mond dan wel niets, hun voeten spraken klare taal. Op deze manier wordt kwalificatie een lastig verhaal, om maar over het aankomende Europees kampioenschap te zwijgen. 

Het Nederlands elftal moest domineren tegen Turkije, vertelde Oranje-bondscoach Frank de Boer voorafgaand aan het duel. Geen enkele speler van de Turken kon ‘ons’ pijn doen, zo leek het. De individuele klasse van het Nederlands elftal is in jaren niet zo hoog geweest. Onze jongens spelen bij grote Europese clubs, zijn belangrijk in topcompetities op nationaal en internationaal gebied en hebben nu voor een groot deel de leeftijd om écht te knallen voor het nationale elftal. Daardoor was de wedstrijd tegen de Turken in meer dan één opzicht een manier om de Oranje-internationals weer met twee voeten op aarde te krijgen, al geldt dat wellicht nog meer voor bondscoach De Boer. 

Nederlands elftal

Het Nederlands elftal heeft een duidelijke stap terug gedaan. Dat is ook niet heel gek: op het moment dat een coach zoals Ronald Koeman het schip verlaat, is het logisch dat je gaat zwabberen. Oranje-bondscoach De Boer zorgde er echter voor dat de Oranje-boot op het punt stond om over te lopen. Op het moment dat de voormalig trainer van Ajax, Internazionale, Crystal Palace en Atalanta United begint over het domineren van wedstrijden, dan is de kans groot dat je nekharen overeind gaan staan. Niet dat De Boer het begrip niet kent, maar meer omdat de bondscoach van Oranje een ander begrip koppelt aan ‘domineren’ dan bijvoorbeeld Pep Guardiola of Erik ten Hag. 

Voor De Boer staat ‘domineren’ gelijk aan balbezit. De wedstrijd controleren en vanuit een stevige organisatie kansen proberen te creëren. Dat is geen slechte gedachten natuurlijk, alleen hebben de creaties van De Boer vaak meer weg van een breiclub op noppen dan een voetbalelftal. Desalniettemin kreeg De Boer in de wedstrijden vóór de interland tegen Turkije het voordeel van de twijfel. Onder zijn leiding verloor Oranje in de eerste vijf wedstrijden niet, maar wist het op hetzelfde moment ook niet te overtuigen. Wisselvalligheid is troef sinds De Boer zijn entree maakte: Oranje speelde dan knap gelijk tegen Italië (1-1) en Spanje (0-0), maar verspeelde óók punten in de onderlinge strijd met Bosnië (0-0). 

Na overwinningen tegen Bosnië (3-1) en Polen (1-2) bleek Turkije dus een maatje te groot voor Oranje. Aangezien het team onder de nieuwe bondscoach in ontwikkeling is, kan een onverwachte nederlaag natuurlijk een keer voorkomen. Maar gezien het verleden van De Boer voelt het alsof het resultaat én het spel geen incident is. De coach van het Nederlands elftal heeft al jaren een duidelijke voorkeur voor een bepaalde speelstijl en als dat één ding níét oplevert, dan is dat dominant voetbal. 

Controleren versus domineren

Op het moment dat De Boer roept dat hij wil domineren, bedoelt hij eigenlijk iets anders. In de optiek van de bondscoach zal zijn speelstijl ongetwijfeld onder het kopje dominant voetbal vallen. In de praktijk zit er een groot verschil tussen het controlerende spel van De Boer en het dominerende voetbal dat je ziet van clubs als Bayern München, Manchester City en Ajax. Het belangrijkste verschil tussen deze speelstijlen zit echter niet in het spel mét bal, maar op het moment dat de tegenstander de bal heeft. 

Hoe gek het ook klinkt: dominant voetbal begint bij balbezit van je tegenstander. Op het moment dat je balverlies leidt, heb je twee keuzes: je kunt de tegenstander meteen onder druk zetten en hen tot een fout proberen te dwingen (counterpressie) of je kunt terugzakken in de verdedigende organisatie en de tegenstander door een muur van verdedigers laten spelen (hergroeperen). Daar zit ook het verschil in tussen domineren (counterpressie) en controleren (hergroeperen). Op het moment dat je met je team meteen pressing zet bij balverlies, maak je het de tegenstander in een vroeg stadium van hun aanval al moeilijk en zorg je ervoor dat je team hoger op het veld kan staan – en op het moment dat je de bal afpakt, ook sneller bij het doel bent. Dat is dus niet mogelijk op het moment dat je als team terugzakt op het moment dat de tegenstander de bal heeft: op zo’n manier zorg je ervoor dat er weinig verdedigende risico’s worden genomen, zorg je er op hetzelfde moment ook voor dat de tegenstander vanuit een strakke organisatie kan opbouwen en dus meteen op de juiste posities staat om een tegenaanval te pareren. 

Op dit moment kiest De Boer vooral voor het tweede (hergroeperen) waardoor Turkije in de WK-kwalificatiewedstrijd de kans kreeg om de strijd op het middenveld te winnen. Dat terwijl De Boer in de voorbeschouwing verklaarde dat hij dominant wilde spelen. Nu is dat verschil van interpretatie al langer een probleem bij de bondscoach, maar ook na mislukte avonturen in Italië en Engeland lijkt de voormalig kampioenenmaker van Amsterdam zijn voetbalfilosofie (nog steeds) niet aan te passen. 

Gevolgen keuzes 

Het gevolg van de keuze van De Boer is echter wel enorm. Op het moment dat de tegenstander niet vroeg onder druk gezet wordt, zorg je ervoor dat de tegenstander probleemloos kan opbouwen en niet gedwongen wordt om (te snelle) keuzes te maken. Op dat moment is zelfs een ploeg met de kwaliteiten van Turkije, dat op papier een veel minder goed team heeft dan Oranje, kansrijk tegen het Nederlands elftal. Niet omdat de spelers van Oranje het voetballen opeens verleerd zijn, maar omdat zij het de tegenstander te makkelijk maken om tot een fatsoenlijke aanval te komen. Daar komt nog bij dat Oranje op het moment dát de bal gewonnen wordt op het middenveld, de tegenstander goed georganiseerd staat en de Oranje-spelers nog tientallen meters moeten afleggen om überhaupt in de gevaarlijke zones van het veld te komen. 

Met andere woorden: Oranje vertraagt haar eigen spel door de positionering zonder bal. Daardoor geef je niet alleen de kans aan de tegenstander om rustig op te bouwen én goed in de organisatie te staan op het moment dat de bal verloren wordt. Daarnaast is het ook nadelig voor Oranje, dat daardoor niet snel kan omschakelen, weinig mensen voor de bal heeft en daardoor niet het baltempo kan opschroeven dat nodig is om een hechte defensie zoals die van de Turken kapot te spelen. 

Op het moment dat je dan zelf in balbezit zo slordig bent als dat Oranje in de wedstrijd tegen Turkije was, is dat helemaal vragen om problemen. Door de keuzes van De Boer zonder balbezit liggen er bij balverlies veel ruimtes tussen de linies – onder andere door de invullen van het middenveld en de opkomende backs – waar de Turken in de onderlinge strijd met Oranje goed gebruik van maakten. Zo hebben de keuzes van De Boer als gevolg dat Nederland aanvallend onmachtig is en in defensief opzicht veel ruimtes laat vallen. Met andere woorden: dat is vragen om problemen, zelfs als je een team als Turkije treft.