Oranje staat voor duivels dilemma

Louis van Gaal beleefde in Noorwegen zijn vuurdoop voor zijn derde bondscoachschap. De ervaren toptrainer koos tegen de verwachtingen in voor de oude Hollandse School. De bondscoach liet zich eerder nog niet al te positief uit over de vleugelspelers, maar de rechts- en linksbuiten zijn niet Nederlands’ grootste probleem. Helemaal wanneer Van Gaal ook de komende periode vanuit een 1-4-3-3-startformatie wil spelen. Daardoor staat er binnenkort een (bekend) Oranje-dilemma voor de boeg voor Van Gaal. 

Louis van Gaal verraste in zijn derde eerste wedstrijd als bondscoach van Oranje. Het Nederlands elftal kon op zijn steun rekenen op het moment dat Frank de Boer ervoor koos om op het EK 2020 in een 1-5-3-2-systeem te spelen, maar koos er voor de wedstrijd tegen Noorwegen alsnog voor om voor de oude, vertrouwde Hollandse School (1-4-3-3 met de punt naar achteren) te gaan. Hoewel het resultaat niet zoals gehoopt was, moet de bondscoach van Oranje toch de nodige aanknopingspunten hebben gezien. Helemaal als je de uitspraken van de bondscoach bij zijn prestentatie nog in het achterhoofd, komt er straks een moment waarop Van Gaal een duidelijke keuze moet gaan maken. 

Louis van Gaal en Oranje

Van Gaal maakte bij zijn presentatie duidelijk wat hij vond van de stand van de zaken binnen het Nederlands voetbal. De bondscoach van Oranje vertelde tijdens het persmoment in Zeist dat hij niet vond dat Oranje genoeg goede buitenspelers had om in de Hollandse School te voetballen. De keuzeheer deed dit als een antwoord op een vraag van Valentijn Driessen van De Telegraaf. De bondscoach moest echter wel terugkomen op die uitspraken tijdens de presentatie. Voorafgaand aan het duel tegen Noorwegen vertelde de zeventigjarige bondscoach dat hij zijn oren had laten hangen bij de spelersgroep en de Oranje-internationals wilden zelf het liefste in 1-4-3-3-spelen. En ja: wie is Van Gaal dan om daar niet in mee te gaan? 

Dat laatste was misschien wel het meest opmerkelijke van de opstelling van Van Gaal. De enige Nederlandse coach die in het verleden bewezen heeft dat het nut heeft om soms op je grenzen te blijven staan, zwichtte voor de druk uit de groep van de Oranje-internationals. Dat kan twee dingen betekenen: Van Gaal ziet het toch wel zitten in de flankenspelers van het Nederlands elftal, of de zeventigjarige oefenmeester heeft snode plannen gesmeed met zijn assistenten om het Nederlandse voetbalvolk voor eens en altijd achter zich te krijgen. 

Er moet een verklaring zijn waarom de bondscoach ervoor koos om alsnog met de klassieke flankenspelers aan te vangen tegen Noorwegen. Van Gaal stelde Steven Berghuis (Ajax) en Cody Gakpo (PSV) op de flanken op, waardoor Memphis Depay op zijn favoriete plekje in de spits kon plaatsnemen. De aanvaller van FC Barcelona moest de spil van de Oranje-aanvallen worden door zich in te laten zakken en de bal op te eisen, waarna Berghuis en Gakpo de ruimte achter de defensie konden bespelen. Er was echter één probleem: Memphis had nauwelijks ruimte om in de bal te komen, laat staan dat de flankspelers van Oranje achter de laatste linie van de defensie konden duiken – zonder buiten de lijnen te rennen. 

Vleugelverdedigers Nederlands elftal

Daar kwam tegen Noorwegen echter nog een ander aspect bij. De vleugelaanvallers is het door Van Gaal benoemde probleem, maar de bondscoach verhulde daarmee ook een ander mankement van Oranje: de vleugelverdedigers. Natuurlijk genoten we allemaal van de rushes die Denzel Dumfries op EURO 2020 op de mat legde, dat Van Gaal ervoor koos om Jurrien Timber en Daley Blind (allebei Ajax) als buitenste verdedigers op te stellen, verraadde de angst voor de Noorwegen-counter, maar zorgde er op hetzelfde moment ook voor dat de Oranje-aanvallen een stuk trager op gang kwamen. 

Op het moment dat je met twee naar binnen trekkende vleugelspelers speelt, zoals Oranje dat deed met rechtspoot Gakpo op links en linkspoot Berghuis op rechts, heb je twee (nog) snelle(re) vleugelverdedigers nodig die over de buitenspelers heen gaan, de achterlijn halen en vanuit daar de bal voorzetten of terugleggen zodat er een speler in het centrum van het veld in schotpositie kan worden gespeeld. Op het moment dat je twee vleugelverdedigers hebt die snelheid niet als absoluut sterkste punt heeft, Timber is in het centrum ‘sneller’ dan op de flank, dan ben je dus ook een stuk minder snel in de omschakeling en/of wanneer een bal verlegd wordt naar de andere kant, geef je de defensie van de tegenstander extra tijd om de posities in te nemen en kan je zonder al te veel moeite op mimimaal twintig meter van de goal afgehouden worden. 

Daar ligt ook het lastige punt. Op het moment dat Van Gaal ervoor koos om bijvoorbeeld Dumfries en Tyrell Malacia (Feyenoord) op te stellen tegen Noorwegen had je deze constante druk naar voren wel gehad – Dumfries en Malacia hebben hun topsnelheid een paar versnellingen hoger liggen dan Timber en Blind. Het nadeel daarvan is dat je ook een stuk gevoeliger bent voor een counter. Frenkie de Jong is een fantastische voetballer, maar het slot op de deur dat ballen veroverd en elke passlijn dichtzet, is hij niet. Daarom moest Van Gaal wel extra defensieve zekerheid inbouwen in de verdediging, en dat gaat lastig(er) op het moment dat je twee vleugelverdedigers hebt die beter aanvallen dan verdedigen. Helemaal met een tegenstander zoals Noorwegen, waar het (counter)gevaar met spelers zoals Martin Ödegaard en Erling Haaland altijd op de loer ligt, is dat een risico die je als trainer niet wil, sterker nog: kan, nemen. 

Nederlands elftal vs. Montenegro

Desalniettemin ligt het wel in de lijn der verwachting dat Van Gaal in ieder geval zijn vleugelverdedigers aan gaat passen voor het duel met Montenegro, dat zaterdagavond (20:45 uur) op het programma staat. Het land is één van de mindere goden in de poule van Nederland en daardoor kun je aannemen dat Montenegro nóg defensiever ingesteld zal staan dan de Noren dat woensdagavond deden in Oslo. Daardoor wordt het waarschijnlijk nog moeilijker voor Oranje om door deze defensie heen te spelen. Helemaal wanneer Van Gaal er niet voor kiest om zijn vleugelaanvallers aanvallender in te stellen omdat de defensie van Oranje ook extra ondersteuning nodig heeft vanwege de invulling van het middenveld. 

Daardoor staat de bondscoach nu al voor een duivels Oranje-dilemma. De coach is er zelf van overtuigd dat een 1-5-3-2-systeem werkt voor dit Oranje, maar dat de tijdsspanne te kort is om een dergelijk systeem in te slijpen. Op het moment dat ook de wedstrijd tegen Montenegro dezelfde symptonen laat zien als tegen Noorwegen en Oranje zich weer stukbijt op de defensie, zal Van Gaal toch weer gaan overwegen om het om te gooien en de discussie rondom de startopstelling van het Nederlands elftal – want ook tegen Noorwegen stond het Nederlands elftal zo nu en dan ‘gewoon’ in een 1-5-3-2 – weer van voor af aan laat beginnen. Misschien was dat vanaf het vroege begin al het plan: onze zeventien miljoen bondscoaches moeten wellicht nog één keer vallen voordat het gros beseft dat een 1-4-3-3-systeem met deze spelers in deze (moderne) voetbaltijd te makkelijk te verdedigen is.

Door Bram Steenbeek