Toevalvoetbal PSV kost Schmidt zijn baan

Roger Schmidt en PSV staan dit weekend tegenover Willem II in de Eredivisie. Traditioneel is deze Brabantse Derby al een opgave voor de Eindhovenaren. De recente ontwikkelingen in het Philips Stadion zorgen voor een extra dimensie: hoe lang gaan de fans en beleidsbepalers in Eindhoven nog akkoord met het toevalvoetbal van Roger Schmidt? 

PSV en Roger Schmidt leken dit seizoen een ander karakter te hebben dan het eerste seizoen van de Duitse oefenmeester in Eindhoven. De Eindhovenaren begonnen in een nieuwe formatie en gerichte versterkingen in augustus aan een nieuwe strijd om het landskampioenschap van Nederland. De Eindhovenaren slaagden voor hun eerste test, de Johan Cruijff Schaal-finale tegen Ajax, maar op het moment dat de reguliere competitie zijn intrede doet, komen de oude problemen die we kennen van het eerste seizoen van Schmidt weer naar boven drijven. Het belangrijkste probleem van PSV heeft echter niets te maken met het wisselbeleid van de trainer, de blessures binnen de selectie of de fouten die er nog steeds in overvloed gemaakt worden in de defensie, het middenveld én de aanval. 

Roger Schmidt en PSV

Bij zijn aankomst in Eindhoven kondigde Schmidt het Volgassfußball aan. Dat spelprincipe kun je een beetje vergelijken met een snelkookpan: hoe hoger je de druk opvoert, hoe eerder de aardappelen (lees: balbezit tegenstander) klaar zijn. Dat is ook de reden dat Schmidt bijvoorbeeld Mohamed Ihattaren weinig gebruikte: de inmiddels speler van Juventus is met bal van een heel ander niveau dan zonder bal, en dat laatste is in het spelprincipe van Schmidt misschien wel hét uitgangspunt voor een wedstrijd. Daar draafde de Duitser vorig seizoen echter al in door. Ja: het is lastig om met een centraal middenveld van twee spelers de controle over een wedstrijd te hebben op het moment dat je tegenstander standaard met drie man op het middenveld speelt. Dan moet je wel een compliment geven voor het feit dat Schmidt dat gedeelte wél goed voor elkaar had in zijn eerste seizoen. 

Er is alleen één máár… 

Of je nu dit of vorig seizoen als uitgangspunt neemt: op het moment dat PSV de bal verovert, beginnen de problemen voor de Eindhovenaren. Vorig seizoen kwam dat voor een groot gedeelte door de invulling van het centrale middenveld. Schmidt koos er voor om twee ‘brekers’ te positioneren op de plek die ook geldt als de (creatieve) motor van je elftal. Door die creatieve focus op de vleugels neer te zetten, zoals PSV dat deed/doet, zorgt je ervoor dat je een bepaalde voorspelbaarheid in je aanvallen houdt. Als PSV de bal verovert, weet je immers dat het via buitenspelers zoals Cody Gakpo en Noni Madueke probeert om de ruimte te vinden in het drukke centrum van de tegenstander. 

Op het moment dat de bal dan bij de buitenspelers (of Mario Götze als 10) komt, staat PSV voor het volgende structurele probleem. De tegenstanders hebben inmiddels wel door dat de Eindhovenaren eigenlijk alleen gevaarlijk kunnen worden door individuele acties, dus schermen zij de binnenkant van de buitenspelers af, zorgen zij voor dubbele dekking én bouwt de trainer van de tegenstander het centrum zo dicht, dat er weinig ruimte ontstaat om überhaupt te combineren. Dat de Eindhovenaren, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Ajax, niet in staat zijn om een dynamische aanval met positiewisselingen (en dus een manier om de tegenstanders defensie uit elkaar te spelen) heeft echter wel bijna anderhalf jaar dezelfde uitkomst. 

Toevalvoetbal

Je kunt daardoor eerder spreken van ‘Toevalvoetbal’ dan ‘Volgassfußball’ onder Roger Schmidt. Dit toevalvoetbal wordt nog eens onderschreven door de standaard wedstrijdopbouw bij de partijen van PSV (in de Eredivisie). Op het moment dat de Eindhovenaren een tegenstander treffen die aanvalt (alleen Ajax, red.) dan komt de ploeg in zijn kracht te spelen: dan kan het nog steeds vanuit de omschakeling voetballen, zijn er meer ruimtes voor de snelle spelers in de aanval en staat het centrum van de verdediging ook niet bomvol met spelers zodat Eran Zahavi ook de ruimte krijgt voor een schot op doel. Op het moment dat een tegenstander denkt: laat maar komen die Eindhovenaren, krijgt PSV een probleem. Dat zag je tegen Feyenoord. Dat zag je tegen Go Ahead. Dat voetbal is gebaseerd op drie pijlers: hopen op een individuele actie van je spelers, hopen op een standaardsituatie die goed valt of hopen op een fout van een tegenstander. 

Daar ontbreekt één ding: het vermogen om ervoor te zorgen dat je aanvallers altijd in een kansrijke positie komen. Dat is bij PSV ook niet onmogelijk: met Carlos Vicinius hebben de Eindhovenaren een kopsterke spits die de voorzetten van de zijkant kan inkoppen. In de wedstrijd van PSV tegen Real Sociedad zwierf Götze van flank naar flank om ruimte in het centrum te creëren zodat de buitenspelers meer ruimte kregen voor hun acties – en je dan een spits als Zahavi met een steekpass kunt bedienen in plaats van een voorzet en je dan de inschuivende verdedigende middenvelder (Van Ginkel/Pröpper) kunt gebruiken als centrale spelmaker / spelverdeler van de aanval. Op dat moment heeft de arcitect van de aanval het spel voor zich in plaats dat de architect van de aanval vanaf de vleugels naar binnen moet trekken om in die situatie te komen. 

Willem II – PSV

Met dat in het achterhoofd wordt de wedstrijd tegen Willem II een interessante ontmoeting voor de Eindhovenaren. De Tilburgers hebben met Fred Grim een trainer die zowel bij RKC Waalwijk de afgelopen jaren als bij Willem II dit seizoen bewijst dat hij met beperkte middelen (en dus ook spelersmateriaal) teams weet te bouwen die, ondanks het ontbreken van individuele topkwaliteit, altijd naar verwachting of zelfs daar boven presteren. Met het toevalvoetbal van Schmidt, de defensieve instelling van Willem II en het verzorgde voetbal van de Tilburgers in het achterhoofd, hoeft PSV niet eens de grote favoriet te zijn aanstaande zaterdagavond. 

De Eindhovenaren zitten in een moeilijke fase. De individuele kwaliteiten van spelers zoals Cody Gakpo en Marco van Ginkel zorgen er voor dat er nog steeds resultaat geboekt wordt, maar het verbloemt op het zelfde moment ook de structurele problemen die PSV onder Schmidt ervaart. Er zit echter geen andere optie op voor de Eindhovenaren dan de wedstrijd in Tilburg vol risico aan te vliegen. Dat zal het ook gaan doen, want Schmidt is er nog altijd van overtuigd dat hij aanvallend voetbal speelt. Misschien is een nederlaag tegen Willem II ook voor de clubleiding voldoende om te concluderen dat de Duitse oefenmeester eigenlijk geen idee heeft hoe hij aanvallend voetbal moet spelen. Anders blijf je niet terugvallen op toevalstreffers.