Zo bleef de Oranje doelpuntenregen uit tegen Letland

Het Oranje van Louis van Gaal heeft nog steeds de ongeslagen status in handen. In Letland werd er met 0-1 gewonnen en zette Oranje weer een nieuwe stap richting het WK 2022 in Qatar. Het Nederlands elftal beloonde zichzelf te weinig in Letland, waar de kopsterke spitsen pas in de laatste fase werden ingebracht, terwijl de wedstrijd daar al veel eerder om leek te vragen. 

Het Nederlands elftal stond gisteren in Letland garant voor een aantal opmerkelijke statistieken. De mannen van Louis van Gaal verstuurden in negentig minuten voetbal bijna achthonderd (!) passes, 792 om precies te zijn, en waren daarnaast goed voor twintig doelpogingen in de wedstrijd. Uiteindelijk stond er alsnog een 0-1 een overwinning op het scorebord, door een doelpunt van Ajacied Davy Klaassen. Kansen waren er echter in overvloed, maar waarom scoorde Oranje dan maar één keer? 

Letland – Nederland

Louis van Gaal gaf het voor de wedstrijd al aan: dit wordt een tegenstander die zichzelf zeer defensief gaat opstellen en hoopt in de counter toe te slaan. “Zoals elke amateurclub dat doet tegen een aanvallend elftal”, benadrukte de bondscoach nog bij de NOS. De bondscoach ging uit van twee tot vier uitbraken in de hele wedstrijd, maar de Letten toonden zich een stuk ambitieuzer tegen het hyper-aanvallend ingestelde Oranje. Het spelbeeld van de wedstrijd in Letland had veel weg van de thuiswedstrijd: Oranje domineerde, Letland hield tegen. Desalniettemin stond er in Letland een elftal dat bewust zonder kopsterke spits was aangetreden. 

Wanneer je van te voren weet dat een tegenstander zich in gaat graven in de eigen zestien, is het eerste waar je aan denkt: misschien moet ik dan een kopsterke spits in de punt zetten. Als het centrum wordt dicht gebouwd door een tegenstander, is de snelste route naar de goal via de zijkanten. Daar lag dan ook de focus van Oranje in de wedstrijd tegen Letland: 41% van de aanvallen ging over de linkerflank, 33% ging over rechts en slechts 21% van de gevallen werd er ruimte gevonden om door het centrum een weg naar het doel te vinden. 

Met andere woorden: in ongeveer 80% van de aanvallen was de kans groot dat Oranje een voorzet zou produceren die de spits (en andere aanvallers van Oranje) in stelling zou moeten brengen om een doelpunt te maken. De overige 20% van de aanvallen, die dus door het centrum gaan waar je een creatieve spits zoals Memphis voor kunt gebruiken, moest de aanvaller van FC Barcelona zich proberen te positioneren in een overvol zestienmetergebied van de tegenstander. 

Memphis Depay

Memphis was met vijf schoten de meeste van alle Oranje-spelers op goal in Letland. Vier van deze schoten gingen niet op doel, één daarvan werd geblokt. De gemakkelijke conclusie om te trekken, is dan dat Memphis zich dus blijkbaar niet goed wist te positioneren om een vrije weg naar de goal te vinden. Als je gaat kijken naar het spelbeeld van de wedstrijd, is dat in eerste opzicht ook niet zo gek. Memphis is 1,76, heeft het lichaam van Dwayne ‘The Rock’ Johnson, maar heeft geen springveren in zijn benen en ook Memphis heeft ruimte nodig om goed uit te halen. Die ruimte was er tegen Letland niet, en die ruimte kon ook niet genoeg worden gecreëerd om Memphis in de posities te krijgen waar hij ook daadwerkelijk kon scoren. 

Dat was wellicht anders geweest op het moment dat Oranje niet met één, maar met twee spitsen speelde (in een 1-5-3-2, bijvoorbeeld). Dan had Memphis een sterke spits (Wout Weghorst of Luuk de Jong, red.) naast zich kunnen hebben die de ballen vasthoudt terwijl de spits van Barcelona zich in een goede positie loopt om een diepgaande (steek)pass te ontvangen. Mocht Oranje dan alsnog veel naar de flanken gedwongen worden, hebben de wingbacks altijd een hoog aanspeelpunt in de zestien om hun voorzetten op te richten – of, zoals uit de rol van Virgil van Dijk het doelpunt van Davy Klaassen te zien was, als bliksemafleider. 

Hoewel Van Gaal een fan is van dat systeem en hij al aangaf graag in die formatie te spelen met het Nederlands elftal, geeft hij alsnog de voorkeur aan het favoriete systeem van de spelersgroep: 1-4-3-3. Daar kun je natuurlijk ook met een kopsterke spits spelen, Memphis naar de linkerkant schuiven en op die manier een diep aanspeelpunt te creëren waar je de aanvallen aan kunt ophangen. Van Gaal koos daar echter niet voor, en dat had een belangrijke reden. 

Doelpuntenregens zijn overrated

Door met de hyper-aanvallende instelling van Oranje te spelen, nam Van Gaal een groot risico met zijn achterhoede. Dat was ook de reden van het soms eindeloos combineren van de Oranje-aanvallers. Nederland moest geduldig op zoek naar het kleinste gaatje om een schot te produceren, waarbij het in eerste instantie niet eens gaat om de bal in het doel te werken. Je moet in dat soort situaties er vooral voor zorgen dat je geen counter om je oren krijgt. 

Balverlies in die fase van het veld, op het moment dat je aanvallende spelers in de zestien staan, de backs ‘hoog’ blijven en het centrum van de verdediging (diep) op de helft van de tegenstander staat, heeft een hele hoge risicofactor. Een die nog eens wordt vergroot op het moment dat je een kopsterke spits vanaf de zijkanten aanspeelt met een voorzet. De verdediging hoeft de bal dan maar één keer weg te koppen, deze per ongeluk bij de juiste kleur krijgen en je bent met één pass door de verdediging van Oranje heen.
Op het moment dat de Letten nog gingen geloven in een stunt, bracht Van Gaal Weghorst wél. Dat kwam vooral door de aanvallende intenties van de Letten: Weghorst is niet alleen een sterk aanspeelpunt, hij heeft soms aan één kans genoeg om een doelpunt te maken, en in dit geval dan de wedstrijd te beslissen. Van Gaal had met Weghorst (of Luuk de Jong) in de basis waarschijnlijk een hogere uitslag gehad. Het risico om een counter tegen te krijgen, is zelfs tegen Letland een reden om te concluderen dat doelpuntenregens overrated zijn. Voor Van Gaal telde het enige wat Oranje naar het WK gaat brengen: resultaat.