Zo werd anti-Ajacied Álvarez onmisbaar voor Ajax

Edson Álvarez werd door Ajax gecontracteerd als opvolger van Matthijs de Ligt. Drie seizoenen later is er niets meer over van die plannen. De Mexicaans international speelt sinds vorig seizoen als meest defensieve Ajax-middenvelder. Met een contractverlenging in Amsterdam in het vooruitzicht, kijken we naar de ontwikkeling die de Mexicaan heeft doorgemaakt in Amsterdam. De belangrijkste les die hij van Ten Hag leerde? Je hoeft geen kansen te creëren om van meerwaarde te zijn met passes.

Edson Álvarez en Ajax gaan naar alle waarschijnlijkheid tot de zomer van 2025 met elkaar door. De Mexicaanse verdedigende middenvelder kwam in 2019 in Amsterdam terecht. Ajax toucheerde een mega-bedrag voor Matthijs de Ligt en investeerde vijftien miljoen euro in de komst van de destijds centrale verdediger van Club America Mexico. In zijn eerste twee jaar in Nederland was wisselvalligheid troef bij de Mexicaan. Sinds het moment dat zijn vrouw en kind in Nederland mogen verblijven, is er een stevige stijgende lijn in het spel Álvarez te zien. Om daar alle credits naar te schuiven, is echter te veel gezegd. De ware architect van de metamorfose van Álvarez heet Erik ten Hag. 

Edson Álvarez en Ajax

Voor dat de Ajax-trainer de succesformule vond om de specifieke kwaliteiten van de Mexicaans international te kunnen laten renderen, stond Álvarez voor een schier onmogelijke opdracht. De Mexicaan kwam als opvolger van Matthijs de Ligt, een speler met kwaliteiten die zo uniek zijn dat het niet te vervangen is. De Mexicaan kreeg die erfenis echter wel toebedeeld van de Amsterdammers. In zijn eerste maanden als Ajacied kwam Álvarez vooral in actie als centrale verdediger, maar heel soepel gingen die eerste maanden niet. In zijn eerste jaar kwam Álvarez tot twaalf wedstrijden in het eerste van Ajax en positioneerde Ten Hag de Mexicaan al op zijn middenveld. 

Daar liep Álvarez tegen de volgende Ajax-lamp aan: op het moment dat hij niet op de positie van Matthijs de Ligt stond, dan mocht hij plaatsnemen op de oude stek van Frenkie de Jong. Wanneer je twee van zo’n enorme talenten als vergelijkingsmateriaal hebt, begin je al met een achterstand in het verwachtingspatroon van de fans, en misschien ook van de club zelf: de afgelopen seizoenen smeet Ajax dan wel met miljoenen, voor verdedigers leggen de Amsterdammer in de regel niet zo’n grote transfersommen op tafel. Daardoor schiep de vijftien miljoen euro die Ajax betaalde om Álvarez naar Amsterdam te halen in combinatie met de opvolging van De Ligt én De Jong verwachtingen die een Mexicaan in een vreemd land nooit kon waarmaken. 

De kritiek op de Mexicaan werd bijna wekelijks breed uitgemeten en besproken in voetbalminnend Nederland. Iedereen zag dat Álvarez kon verdedigen zoals geen andere Ajax-middenvelder dat kon, daar tegenover stonden echter ook de minimale offensieve kwaliteiten die Álvarez met zich meebracht. Dat is ook niet heel gek: op het moment dat je voornamelijk als centrale verdediger in Mexico hebt gespeeld en je gaat daarna op het middenveld van een team als Ajax spelen, is het logisch dat daar een aanpassingsperiode voor staat. De belangrijkste kritiek, het feit dat Álvarez vaker voor een balletje terug of breed kiest in plaats van een diepgaande pass, staat óók dit seizoen als een huis overeind. 

Hakim Ziyech

Dat de uitwerking van die passes op dit moment als dag en nacht verschillen met de passes die Álvarez in zijn eerste periode bij Ajax gaf, is samen te vatten in de verschillende speelwijzen die Ten Hag introduceerde bij de Amsterdammers. In het eerste seizoen van Álvarez lag de nadruk de Ajax-aanvallen om de bal met kort spel richting Hakim Ziyech te krijgen. De Marokkaans international zorgde hangend vanaf de rechterkant voor de creativiteit van de ploeg, waar hij met een crosspass de ruimte aan de andere kant van het veld kon benutten of een teamgenoot met een steekpass in een beloftevolle positie aanspelen. 

Op dat moment kom je als meest defensieve middenvelder vaak in de situatie dat je met kort combinatiespel de juiste oplossing moet vinden. Voor een speler als Álvarez was dat in het verleden een vraag om spelvertraging: niet alleen de handelingssnelheid van de Mexicaan was in het begin een probleem op het Ajax-middenveld, in zijn eerste seizoen ging 24% van zijn passing (gemiddeld 68 passes per negentig minuten) naar een speler in de diepte. 

Na het vertrek van Ziyech verschoof de creatieve focus van de Amsterdammers. De Marokkaans international vertrok voor veertig miljoen euro naar Chelsea. Ajax contracteerde de Braziliaanse vleugelspeler Antony als zijn opvolger. De speelstijlen van Antony en Ziyech liggen bijna verder uit elkaar dan het contrast tussen Club América Mexico en Ajax op het moment dat Álvarez in Amsterdam tekende. Daardoor moest Erik ten Hag een nieuwe puzzel maken. Door de snelheid van Antony en zijn voorkeur voor kort combinatievoetbal, veranderde de rol van Álvarez steeds meer van balafpakker of ‘slot op de deur’ naar een verdedigende middenvelder die in de opbouw vaak in balbezit kwam. 

Antony

Dat had ook zijn doorwerking in het passingprofiel van Alvarez in zijn tweede seizoen. Gemiddeld gezien gaf Alvarez niet meer passes dan in zijn eerste seizoen (68), maar zorgde hij ervoor dat in 35% van de gevallen een teamgenoot in een offensievere positie aanspeelde. Ruim de helft van zijn passes gingen nog steeds breed (51%) terwijl Alvarez in 15% van de gevallen voor een ‘tikkie terug’ koos. Dat leidde er niet alleen voor dat Álvarez vorig seizoen niet alleen kansen creëerde (0,6 per negentig minuten gemiddeld), maar ook belangrijk werd met assists (0,2 per negentig minuten). 

De effectiviteit van de passes van Álvarez nam vorig seizoen dus al een vlucht, iets wat je niet los kunt zien van de hand van Ten Hag. De coach verzon een nieuw strijdplan voor Ajax, meer afgestemd op de kwaliteiten van Antony dan de passes van Ziyech, en daardoor veranderde de rol van Álvarez aan het begin van dit seizoen opnieuw. Vorig seizoen zag je al vaak dat Álvarez in de (snelle) opbouw van de Amsterdammers vaak in balbezit kwam op een cruciaal moment: als meest defensieve middenvelder ontkom je niet aan om in het ‘kommetje’ te eindigen die het mogelijk maakt om van links naar rechts te verplaatsen met (kort) combinatiespel. Daardoor kwam Alvarez ook vaak in de positie om belangrijk te zijn in de passing. Dat Álvarez al seizoenen lang bewees genoeg passes in de diepte gaf, neemt niet weg dat de offensieve handelingssnelheid van Álvarez (veel) te laag lag om daar op te kunnen bouwen.

Daar is ook een simpele reden voor aan te wijzen: Álvarez is nooit een creatieve speler geweest en staat in zijn positie bij Ajax misschien wel op de belangrijkste creatieve positie van het middenveld. Vanuit die zone wordt het tempo én de aanvalsrichting bepaald, waardoor Ajax tegen een probleem aanliep: Álvarez had zijn meerwaarde inmiddels al lang en breed bewezen, maar zijn mindere aanvallende kwaliteiten braken de ploeg in gedeeltes van de wedstrijd ook op. 

Anti-Ajacied

Dit seizoen lijkt Ten Hag daar een oplossing voor gevonden te hebben. De Ajax-coach stelt Álvarez nog steeds als meest verdedigende middenvelder op, Álvarez komt in de (snelle) opbouw van Ajax nog altijd veel in balbezit en ondanks dat hij dit seizoen in de Eredivisie nog geen kans creëerde, is de Mexicaan belangrijker dan ooit met zijn passes. Dat komt omdat Ten Hag iets heeft gedaan aan de keuzemogelijkheden van Álvarez op het moment dat hij in balbezit is. Dit seizoen kiest Álvarez bijna twee keer zo vaak voor een lange pass vanuit het centrum van het veld dan de voorgaande seizoenen. 

Daardoor heeft Ten Hag twee problemen in één keer getackeld: op het moment dat Álvarez de ruimte ziet voor een lange bal, heeft hij niet zo veel beslissingstijd nodig om die pass ook daadwerkelijk te geven. Is deze passmogelijkheid er niet? Dan staan er genoeg spelers om hem heen die de Mexicaan kan aanspelen om tempo in de aanvallen te krijgen.
Daardoor is Álvarez op dit moment niet alleen defensief van een meerwaarde voor Ajax. Ook offensief wordt de Mexicaan steeds belangrijker voor de Amsterdammers. Met één crosspass kan hij nu een linie overslaan en de opkomende back of vleugelaanvaller in één keer aanspelen dan via een aantal tussenstations, waardoor Ten Hag er ook voor gezorgd heeft dat er een grotere kans op vloeiende Ajax-aanvallen is. Niet door Álvarez dood te gooien met passingsoefeningen, een lijst instructies voor tijdens de wedstrijd of hem in een Ajax-jasje te gieten. Zelfs qua passes is Álvarez nu een anti-Ajacied, en daarmee van nóg onschatbaardere waarde voor de ploeg van Erik ten Hag.