Gakpo en Madueke leggen PSV-probleem bloot

PSV won de eerste wedstrijd in de knock-out-fase van de Conference League van Maccabi tel Aviv (1-0, red.), maar daar was dan ook meteen alles mee gezegd. Een doelpunt van Cody Gakpo in de openingsfase van de wedstrijd bleek na negentig minuten genoeg voor de overwinning, die in Israël niet in gevaar mag komen. In de Europese wedstrijd werd maar weer eens duidelijk hoe afhankelijk de Eindhovenaren zijn van de ingevingen van Cody Gakpo en zijn twee creatieve kompanen op het aanvallende middenveld.

Na tien minuten spelen kreeg Cody Gakpo tijdens PSV – Maccabi Tel Aviv de bal in de loop aangespeeld van Mauro Junior. De Braziliaanse middenvelder stuurde de aanvoerder van PSV, die bij het ontbreken van Marco van Ginkel in de basisopstelling de band mocht dragen, met een simpele doch schitterende voetbeweging in de diepte weg. Die ene kaats van de bal tegen de buitenkant van de voet van Mauro Junior bleek genoeg om de hechte defensie van de Israëliërs te doorbreken. PSV mag van geluk spreken dat het een speler zoals Gakpo in huis heeft. Zonder de grillen van de 22-jarige Nederlander heeft PSV een megaprobleem. Dat geldt ook voor die andere watervlugge aanvaller op de flanken van PSV, Noni Madueke. De twee smaakmakers van de Eindhovenaren hebben allebei dezelfde manier van afwerken, maar de weg daar naar toe is voor zowel Gakpo als Madueke een probleem waar wekelijkse uitblinkers bij de Eindhovenaren (niet) altijd tegenop dribbelen.

Cody Gakpo & Noni Madueke

De aanvallers groeiden vorig seizoen al langzaam naar het niveau van dit voetbaljaar toe. Vooral voor Gakpo lijkt er geen maat op te staan dit seizoen. De linksbuiten, die ondanks interesse van verschillende Europese topclubs zijn contract bij PSV verlengde tot de zomer van 2026, was dit voetbaljaar al goed voor 12 doelpunten en 13 assists in 31 wedstrijden over alle competities. De 22-jarige aanvaller uit Eindhoven was vorig seizoen ook al één van de smaakmakers van de ploeg van Schmidt, maar sinds zijn debuut bij het Nederlands elftal (21 juni 2021, red.) is het bergopwaarts gegaan voor de door PSV opgeleide aanvaller.

Voordat een enkelblessure roet in het eten gooide voor de aanvaller, begon Gakpo uiterst effectief aan het Eredivisie-seizoen. In zijn eerste negen wedstrijden was de aanvaller goed voor drie doelpunten en zeven assists. Uitgerekend in de eerste topwedstrijd van het seizoen (Ajax-uit, 24 oktober 2021) moest de viervoudig international van Oranje verstek laten gaan. De Eindhovenaren gingen in dat duel kansloos onderuit (5-0), iets wat meer te maken had met de gekozen tactiek van Roger Schmidt dan de absentie van Gakpo (en Madueke, red.).

De cijfers van Madueke zijn wat minder indrukwekkend (zeven doelpunten en drie assists in twintig wedstrijden) dan die van zijn teamgenoot op de andere vleugel. Het proces dat de Engelsman heeft doorlopen dit seizoen, is ook anders. De jongeling was misschien iets té ijverig in het eerste gedeelte van het seizoen, luisterde niet goed naar zijn lichaam en miste dit seizoen al dertien Eredivisie-wedstrijden, terwijl de Engelsman PSV ook in de helft van de Europa League-wedstrijden niet kon helpen. Dat de Eindhovenaren ondanks de afwezigheid van (de helft van) het superduo op de flanken een ijzersterke reeks neerzette, is des te knapper van Schmidt en de zijnen. Nu Gakpo en Madueke weer op de PSV-flanken flitsen, legt dat weer een (oud) probleem bloot dat het rendement van de aanvallers verre van meewerkt.

PSV

Zonder de inbreng van Gakpo en Madueke leunde de Eindhovense ploeg vooral op de creativiteit van Mario Götze. De Duitse spelmaker werd daardoor in een lastig parket geduwd door zijn trainer. De tegenstanders van de Eindhovenaren staan over het algemeen teruggetrokken op eigen helft en zorgen dat de linies strak op elkaar staan. Daardoor staat Götze eigenlijk altijd ‘vast’ tussen twee of drie tegenstanders. Wanneer Götze in de opbouw dan aangespeeld wordt, wordt de Duitser vrijwel altijd door die twee tot drie man onder druk gezet. Dat de aanvallende middenvelder dermate goed kan voetballen dat de oud-speler van Borussia Dortmund en Bayern München zich daar met regelmaat onderuit kan voetballen, is volledig toe te schrijven aan de 63-voudig international van Duitsland.

Dat de Duitser steeds weer in die positie gebracht wordt, heeft alles te maken met de manier waarop PSV voetbalde zónder de inbreng van Madueke en Gakpo. Dan leunde de Eindhovense ploeg op een mindere uitvoering van Madueke (Bruma, red.) of een mindere uitvoering van Götze (Ritsu Doan, red.) en hoopte het via de opkomende vleugelspelers de sterke spits te bedienen. Dat Carlos Vinicius na vijftien Eredivsie-duels nog maar op vijf doelpunten staat, is niet alleen het resultaat van de jeugdige onstuimigheid die er nog in het spel van de 26-jarige Braziliaan zit. Tegen de tijd dat de bal een keer bij de back is aangekomen die de (lage) voorzet geeft, staat de tegenstander over het algemeen al met genoeg mensen in de eigen zestien om de dreiging onschadelijk te maken en in sommige gevallen ook meteen een tegenaanval te lanceren.

Ploegen als Ajax, Feyenoord, AS Monaco en Real Sociedad lieten al zien dat je door combinatiespel ook een weg door de extreme pressie van PSV kan spelen. Die pressie zorgt ervoor dat de tegenstander snel naar achteren wordt gedrukt en gedwongen wordt tot een lange bal. Of nog beter: de bal wordt ergens op het veld veroverd. Daarna kiest PSV voor een ander doel, maar dezelfde route als voordat Madueke en Gakpo weer samen op de flanken stonden. Nu zoekt PSV niet de snelste route naar de goal van de tegenstander, maar zijn de buitenspelers zo snel mogelijk aanspelen het belangrijkste doel van de opbouw.

Defensieve trechter

Daarmee loopt PSV automatisch in de defensieve trechter van de tegenstander. Op het moment dat de bal aankomt bij Gakpo of Madueke, die vaak door hun rol in de extreme pressie van PSV niet op de meest ideale posities staan om hun acties in te zetten, staan de buitenspelers van de Eindhovenaren eigenlijk altijd tegenover (drie)dubbele dekking. De directe tegenstander dekt de binnenkant af, een verdedigende middenvelder dekt de zone tussen de centrale verdediger en de back af en de centrumverdediger houdt op zijn beurt weer de laatste linie gesloten én zorgt daarnaast voor het derde slot op de defensieve deur. Dat PSV nu met een aanvallende middenvelder speelt, betekent ook dat er in het centrum nóg minder ruimte is voor de buitenspelers om naar binnen te trekken – in de spelsituaties buiten omschakelmomenten om.

Daardoor wordt de snelste route naar de goal (centrum, red.) vrijwel altijd afgeschermd door de tegenstanders van de Eindhovenaren. Het maakt niet uit of de ploeg tegen Maccabi Tel Aviv of sc Heerenveen speelt: de defensieve trechter zorgt ervoor dat PSV’s grootste kracht ook de grootste valkuil blijft, helemaal wanneer de ploeg van Schmidt tegen een opponent speelt die beter is dan de gemiddelde Eredivisie-ploeg. Dan kan PSV wel druk zetten, maar vindt de tegenstander altijd wel een paar keer per wedstrijd genoeg ruimte om daar onderuit te kunnen spelen. En wanneer de defensieve trechter van de tegenstander zo’n succes oplevert en het lukt de ploeg van Schmidt niet om binnen een paar seconden de bal weer te veroveren, ligt er veel ruimte op het centrale middenveld, op de flanken en/of achter de laatste linie van de Eindhovenaren.

Dat leidt tot een tweedelige situatie. Eén geslaagde actie kan betekenen dat Gakpo en/of Madueke richting de penaltystip kunnen dribbelen en kunnen afwerken, zoals de 22-jarige Nederlander deed tegen Maccabi Tel Aviv. Aan de andere kant betekent één mislukte actie, ook tegen Tel Aviv of Heerenveen, dat er een counter op de loer ligt die de wedstrijd op z’n kop kan gooien. Zo lang Schmidt in de komende maanden geen manier vindt om een manier door of om die defensieve trechters te spelen, dan blijft het elke wedstrijd maar weer de vraag of Madueke, Gakpo of Götze de ploeg kan redden, of de ploeg moet zich in de komende maanden gaan specialiseren op standaardsituaties. Als het via het positiespel niet kan, kunnen de creatievelingen in de voorhoede van PSV in ieder geval een ‘gratis’ voorzet of corner verdienen om de bal toch kansrijk voor het doel te krijgen.

PSV kampioen van de Eredivisie? De odd is 9x!