Nederlandse Afrika Cup-winnaar in het nauw: “Kogels vlogen langs de dug-out”

De Afrika Cup is in volle gang en zit elke keer vol verrassingen. Hoog tijd om die exotische verhalen naar ons koude kikkerlandje te halen. In de serie ‘Koningen in Afrika’ spreekt SoccerNews met Nederlandse trainers die op het moedercontinent hebben gewerkt. In aflevering 1: Clemens Westerhof, de enige Nederlandse coach die de Afrika Cup heeft gewonnen. “Nigeria heeft me alles gegeven en mij de man gemaakt die ik nu ben.”

Op bezoek bij Clemens Westerhof, oud-bondscoach van Nigeria

In een doodnormaal rijtjeshuis in Arnhem woont een Nederlandse oud-trainer die in Nigeria niet normaal over straat kan. Clemens Westerhof (83) is een beroemdheid in het Afrikaanse land sinds hij de nationale selectie in 1994 tot kampioen van Afrika kroonde. “Voor mijn komst stelde het voetbal daar weinig voor, en na mij is het ook niks meer geworden”, zegt Westerhof vanuit zijn comfortabele stoel voor de televisie. Op deze plek kijkt de trainer in ruste alle wedstrijden van de Afrika Cup. Zijn voormalige werkgever is hem flink tegengevallen. “Ik had hoge verwachtingen van Nigeria, maar ze bakken er niets van. Die trainer bevalt me niks. Als ze verliezen van Ivoorkust, liggen ze er zo goed als uit.”

Westerhof heeft de respectabele leeftijd van 83 jaar bereikt, maar is zijn harde stem nog niet verloren. “Ik kan hard schreeuwen, hoor. Daar heb ik in Afrika goed gebruik van gemaakt. Ik moest ervoor zorgen dat de jongens naar me luisterden.” Spelers laten doen wat jij als trainer wilt, is specifiek in het Afrikaanse voetbal een grote uitdaging. Hoe kreeg Westerhof dat voor elkaar in 1994? “Discipline, tactiek en fitheid. Daar bleef ik op hameren. Ik had ook een goed stel spelers uitgezocht. Wat dacht je van Jay Jay Okocha, Sunday Oliseh, mijn aanvoerder Stephen Keshi en natuurlijk Finidi George? Die laatste heb ik bij Louis van Gaal aangeraden en hij heeft het goed gedaan bij Ajax.”

Met zijn selectie won Westerhof in 1994 de Afrika Cup in Tunesië en kwalificeerde hij zich voor het WK in Amerika. Nigeria stond na dat toernooi vijfde op de FIFA ranking, de hoogste positie ooit voor het continent. Het maakt Westerhof tot een grootheid in het West-Afrikaanse land. Zo groot dat Amazon een documentaire over zijn team maakte en een schrijver bezig is aan het tweede boek over ‘De Tarzan van de voetbaljungle’. “Maar een beroemdheid voel ik me niet, hoor. Ik heb gewoon mijn werk gedaan”, zegt Westerhof nuchter. “Wel heb ik ervan gedroomd om die Afrika Cup te winnen. Ik zag de beker letterlijk voor me in mijn slaap. Het heeft me veel moeite gekost, maar we hebben de mensen blij gemaakt. Daardoor zijn ze me nooit vergeten. Mijn oude voetbalschool wil me weer terug hebben. Ze komen binnenkort op bezoek. Maar ik ga het niet doen. Ik ben van de trap geflikkerd en heb mijn heup gebroken. Ik ga nergens meer heen.”

Vlucht naar Afrika

Afrika heeft Westerhof een tweede leven gegeven. In Nederland werd hij eind jaren ’80 persona non grata nadat hij openbaarde dat spelers bij Feyenoord in zijn tijd als assistent-trainer bij de club doping hadden gebruikt. Daarna stuurde Vitesse hem weg en zakte hij af naar de amateurs van SC Westervoort. Het aanbod van Nigeria, dat via de KNVB bij hem uitkwam, was een kans om zijn carrière nieuw leven in te blazen, en tegelijkertijd een vlucht uit Nederland. “Ik was werkloos, had relatieproblemen, was veel aan het drinken en een goede vriend overleed bij een cafébrand. Ik zat diep in de put. Toen belden ze vanuit Nigeria. De stap naar Afrika was een bevrijding.”

Maar het begin was alles behalve makkelijk. Westerhof moest alles zelf regelen, helemaal nadat zijn assistent Jan van Deinsen na een paar maanden vertrok door heimwee. “Er stonden geen lijnen op het veld, de spelers kwamen te laat en de scheidsrechter kwam helemaal niet. Soms hadden we niet eens ballen. Ik kon niets delegeren. Ze zeiden allemaal ‘No problem, sir’, maar vervolgens deden ze niks.” In die omstandigheden moest Westerhof van Nigeria een winnend team smeden. Onder hoge druk van de supporters (“Die willen je stenigen als je verliest”) én de politiek. “President Sani Abacha, beter gezegd een dictator, keek altijd mee. Hij vroeg me: ‘Ga je ons kampioen maken?’ Ik beloofde hem dat we de beker mee naar huis zouden nemen. Hij gaf me een knuffel en brak daarbij mijn zonnebril in tweeën. ‘No problem, I give you three new ones.’ Die kreeg ik ook. Wat een vent was dat. Daar moest je geen gedoe mee krijgen.”

Pijl en boog

Buiten het voetbal zat het leven in de miljoenenstad Lagos vol uitdagingen. Westerhof liet zijn huis ombouwen tot bunker en zette een beveiliger met pijl en boog voor de deur, maar er werd alsnog ingebroken. Later werd de Achterhoeker tijdens het afreizen naar een wedstrijd overvallen door bewapende rovers. Andere keren sliep hij in hotelkamers tussen de salamanders en spinnen zo groot als zijn hand. Westerhof beleefde zware momenten, maar liet zich niet kennen. In plaats daarvan besloot hij keihard te gaan werken. “Ik ben niet bang te krijgen. Als kleine jongen liep ik al over de nok van het dak van ons huis. Daarna kreeg ik als straf een pak slaag van mijn vader. Het was een fantastische man, maar die grote handen van hem hebben me hard gemaakt. Mijn kop is volgegoten met beton en ik heb een olifantenhuid.”

Die olifantenhuid kwam goed van pas. Westerhof moest zich in Nigeria hard opstellen, anders had hij zich nooit staande gehouden. Hij kreeg de eerste zeven maanden geen cent salaris uitbetaald, waarna hij dreigde weg te gaan. De voetbalbond dacht dat de coach blufte, maar op het vliegveld kwamen ze hem snel achterna met een koffer vol bankbiljetten. “Je moet weten hoe je het spel moet spelen en de juiste mensen te vriend houden. Het is één en al corruptie. Op een gegeven moment had ik een goed contact binnen de bond en kreeg ik direct mijn geld om zaken te regelen. Toen kon het pas echt beginnen.”

Kampioen van Afrika

Na zilver op de Afrika Cup in 1990 en brons in 1992, werd het in 1994 eindelijk goud. Westerhof bracht The Super Eagles het grootste succes uit hun voetbalgeschiedenis. “Bij terugkomst in Lagos was het twee dagen feest. Er kwamen twee miljoen mensen naar de huldiging. Dat was een menigte, niet normaal. Als je verliest, moet je onder politiebegeleiding het stadion uit, maar als je wint, ben je de koning. Ze noemen me nog steeds Igwe. Dat betekent letterlijk koning.”

Door de toernooiwinst mocht Nigeria voor het eerst naar het WK, datzelfde jaar in de Verenigde Staten. De superploeg van Westerhof won van Bulgarije en Griekenland en maakte het Argentinië lastig. “Diego Maradona had doping gebruikt. Dat is bewezen en heeft hij later ook toegegeven”, vertelt de voetbalkoning van Nigeria. Zijn team ging door in de poule, maar verloor in de achtste finale van Italië na een verlenging. “Ik was de grip op de spelersgroep kwijtgeraakt. De minister van Sport was met een groep vrouwen naar ons hotel gekomen en de spelers raakten afgeleid. Ik wilde naar een ander hotel verhuizen, maar de spelers wilden niet mee. We verloren, ik gaf iedereen een hand en ben in een vliegtuig naar Nederland gestapt. Het was genoeg geweest na vijf jaar alles regelen en presteren onder enorme druk.”

Kogels

Het Nigeriaanse avontuur van Westerhof eindigde net zo onverwachts als dat het begonnen was. Maar het Afrikaanse continent bleef trekken. Hij werd bondscoach van Zimbabwe en trainer van clubs in Zuid-Afrika, Egypte en Zimbabwe. “Bij Mamelodi Sundowns heb ik nog spannende momenten meegemaakt. De club wilde me weg hebben en organiseerde een wedstrijd in de getto. We verloren en de mensen wilden mijn hoofd. Eerst gooiden ze met stenen en later vlogen de kogels langs de dug-out. Ik ben de kleedkamer ingevlucht en heb daar uren zitten schuilen totdat het leger mij eruit heeft begeleid.”

In 2005 keerde Westerhof terug naar Nigeria om een voetbalschool te beginnen in Ilorin. “Daar zijn veertig spelers uitgekomen, maar de directeur heeft al het geld in zijn eigen zak gestoken. Daarom willen ze nu dat ik terugkom.” De voormalig succescoach kreeg datzelfde jaar ook de kans om opnieuw bondscoach van Nigeria te worden, maar sloeg dat aanbod af. De prestatie van 1994 blijft staan, en daar zit eeuwige roem aan verbonden. In 2019 kreeg Westerhof het beloofde vakantiehuisje van de Nigeriaanse overheid. “Maar dat heb ik verkocht. Dat stond tegenover de getto.” Westerhof heeft ook een huis in Zimbabwe, het land van zijn vrouw Lillian, een veertigjarig model uit het land waar hij als coach werkte. “Ik heb Lillian gezegd dat ze makkelijk een jongere man met geld kan krijgen, maar dat wil ze niet. Ze zou wel terug willen naar Afrika, maar we zitten hier goed in Nederland. We hebben twee jonge dochters en die geven mij onwijs veel energie. Eentje lijkt op d’r vader, dus dat belooft wat.’

In de woonkamer in Arnhem herinnert een foto van een jonge Clemens Westerhof met de Afrika Cup hem aan vervlogen tijden. Af en toe kijkt de voormalig avonturier door het raam naar buiten en gaat hij in gedachten terug naar het land dat hem alles gaf. “Nigeria”, zucht hij. “Wat ik daar toch allemaal heb meegemaakt. Het is eigenlijk ongelooflijk.”