Ajax, Feyenoord en PSV verlaten Eredivisie

Ajax, Feyenoord en PSV ontbraken op de lijst van twaalf Europese voetbalclubs die een eigen Super League willen opzetten. De plannen voor een dergelijke Elite-competitie bestaan al jaren, maar voor het eerst zijn er concrete plannen. Met een aantal aanpassingen kan óók Nederland daarvan profiteren, al moet de Eredivisie dan wel afscheid nemen van diens smaakmakers. Of dat automatisch een negatief effect heeft, valt te betwisten. 

Er gaan al jaren geruchten over de formatie van een zogenaamde “Super League” met daarin de grootste Europese clubs. De Elite-competitie moet zorgen voor een constante stroom van inkomsten voor de clubs die zich nu al tot de rijkste voetbalorganisaties ter wereld mogen rekenen. Onder leiding van Real Madrid-voorzitter Florentino Pérez werd deze week een plan aangekondigd om een dergelijke competitie op te zetten als alternatief voor het nieuwe Champions League-format dat de UEFA gaat presenteren. Vanuit Nederlands perspectief zou de Super League betekenen dat Ajax, PSV en Feyenoord geen garantie hebben op een speelplek in de mogelijke opvolger van het Miljardenbal. De financiële kloof tussen Ajax en de rest van de Europese top is echter net zo groot als het verschil in kapitaal tussen Ajax en de rest van de Eredivisie. Daardoor worden de onderlinge verschillen in het (inter)nationale voetbal nóg groter, waardoor de kans op verrassingen afneemt en de sport een deel van zijn charme verdient. Desalniettemin is een Super League geen slecht concept, mits het een uitvoering heeft waar alle Europese clubs hun graantje van mee kunnen pikken. 

Europese Super League

De Europese Super League moet een competitie worden met twaalf vaste clubs, de “founding clubs” zoals deze de afgelopen dagen in het nieuws kwamen, en daarbij een groot aantal dynamische plekken voor teams die zich kwalificeren voor het toernooi. Met andere woorden: het is voor de clubs die de competitie hebben opgezet zeer interessant; voor de rest van Europa verandert er niet zoveel omdat het opnieuw een competitie is waar kwalificatie voor afgedwongen moet worden. Het leidt er toe dat de rijkste clubs ter wereld rijker worden terwijl het voor de mindere goden in voetballand nóg moeilijker wordt om aan te sluiten bij de (sub)top. 

Met andere woorden: het Europese voetbal wordt er niet heel eerlijker op en dat is tegen het zere been van de UEFA. De overkoepelende Europese voetbalbond meldde al dat er geen enkele mogelijkheid bestaat dat een team in een UEFA/FIFA-gecertificeerde competitie acteert én actief is in de op te zetten Super League. Concreet betekent dat op het moment de twaalf ‘founding clubs’ doorgaan met hun plan, zij niet langer in de nationale competitie kunnen uitkomen (deze worden immers onder de vlag van de UEFA, en dus van de FIFA, gespeeld) en zijn ze automatisch ook uitgesloten van deelname aan de (nieuwe uitrol van de) Champions League. 

Dat er twaalf clubs zijn die dit risico klaarblijkelijk wel durven te nemen, laat wel zien dat er grote ontevredenheid is over de manier waarop de UEFA de Europese competities opzet. Het is geen toeval dat de aankondiging van de Super League rond dezelfde tijd werd gedaan als de plannen voor een nieuwe opzet voor de Champions League op het punt staan om uitgerold te worden. 

Champions League

Wanneer je gaat kijken naar de financiële ongelijkheid binnen het Europese voetbal, dan is de UEFA al jarenlang bezig met een felle strijd daar tegen. De voetbalbond riep Financial Fair Play (FFP) in het leven waardoor clubs financieel gezonder moeten worden – over drie seizoenen mag je als club vijf miljoen euro verlies draaien – om het zo miljardairsclubs als Manchester City, Chelsea en Paris Saint-Germain onmogelijk te maken om hun kampioenschappen te kopen. Dat geldt dan alleen voor de Champions League, want dat toernooi zorgt er op hetzelfde moment voor dat de financiële ongelijkheid in de nationale competities juist groeit. 

Daar komt nog eens bij dat de grootste nationale verenigingen bijna altijd ook de grootste sponsoren met zich meebrengen. Dat is een logisch gevolg: meer succes betekent meer output en meer output betekent vaker je merknaam in beeld. Eredivisie-clubs verdienden in 2020 gezamenlijk 31,1 miljoen euro aan shirtsponsoring. Ajax (9 miljoen euro per jaar), PSV (7,5 miljoen euro per jaar) en Feyenoord (3 miljoen euro per jaar) slokken meer dan de helft van alle Eredivisie-sponsoring op. Dat contrast is in het buitenland evengoed aanwezig. Daarom bestaat de kern van de Champions League ook altijd uit dezelfde kernclubs: de rijksten van het land worden kampioen en kwalificeren zich voor de competitie met premies waardoor zij, ondanks de ongelijkheden in de nationale competities, het volgende seizoen zich nog verder kunnen versterken, zo kampioen worden en de vicieuze cirkel starten. 

De Champions League heeft dus in principe nu al de functie van de Super League die de twaalf aangesloten teams willen vormen. Het enige verschil is: de resultaten in nationale competities is voor hun niet interessant, want ze zijn al verzekerd van een plek in ‘hun’ Miljardenbal. Hoewel dit plan zo surreëel is als een sciencefictionfilm, kan de achterliggende gedachten van dit concept ervoor zorgen dat zowel de grote verenigingen als de kleinere clubs naar een nieuw niveau kunnen groeien. Daarvoor heb je alleen geen Champions League nodig en datzelfde geldt voor de huidige opzet van de Super League. 

UEFA’s Championship

Los van de financiële argumenten die een Super League aantrekkelijk maakt, zorgt een dergelijke competitie ervoor dat het basisprincipe van onze geliefde sport buitenspel wordt gezet: de kans om te stunten als kleine ploeg en in de groepsfase van een Europees eindtoernooi eindigen. Toch bestaat er een model waarbij beide partijen hun zin krijgen. Daarvoor zullen Ajax, Feyenoord en PSV de Eredivisie wel voor moeten verlaten. 

De Europese voetbalbond kan er ook voor kiezen om zelf een ander soort competitie op te zetten. Niet een andere invulling van de Champions League, maar door veel ingrijpendere maatregelen te nemen. Dat kan door de nationale en Europese competities synchroon aan elkaar te laten lopen. De grootste teams van het land verlaten hun nationale competities om het door de weeks tegen elkaar op te nemen in verschillende divisies. De overgebleven teams strijden samen om nationale en/of regionale titels, waarmee promotie afgedwongen kan worden naar de grote Europese competities. 

Daardoor kan je als club blijven doorgroeien, maar nog belangrijker: dat zorgt voor een eerlijkere verdeling van het geld. Neem bijvoorbeeld Ziggo. Het bedrijf sponsort Ajax voor negen miljoen euro per jaar en heeft als afzetgebied (gebied waar het product beschikbaar is, red.) de Nederlandse markt. Op het moment dat Ajax niet in een Nederlandse, maar een Europese competitie actief is, zullen internationale bedrijven de Amsterdammers voor een groter bedrag kunnen sponsoren. Omdat Ajax niet in een vaderlandse competitie speelt, worden andere clubs interessant voor een groot merk als Ziggo. Op die manier stroomt er, uitgaande van alleen shirtsponsoring, 19,5 miljoen euro (63% van totaal) het Nederlandse voetbal in. Trainers zullen daarnaast ook blij zijn: doordat grote clubs alleen Europees spelen, komen zij minder in actie en wordt de belasting ook lager. 

Het lijkt echter niet realistisch dat er op korte termijn een einde komt aan deze soap. Voorlopig lijken de UEFA en initiatiefnemers van de Super League lijnrecht tegenover elkaar te staan. Daardoor krijgt de presentatie van de nieuwe opzet van de Champions League een nare bijsmaak, al kan het nieuwe Miljardenbal van de UEFA ook de eerste stap zijn richting een vaste, Europese competitie.