Ajax gaat voor nieuwe Arne Slot

Ajax heeft sinds deze week weer een nieuwe voetbalbaas. Sven Mislintat werd aangesteld als opvolger van Marc Overmars en vervangt tussenpaus Gerry Hamstra. Naast de selectie, werd ook de trainer voor volgend seizoen besproken. Hoewel Mislintat met Bosz samenwerkte en hem benaderde in zijn tijd bij VfL Stuttgart, lijkt Ajax een ander uitgangspunt te hebben voor de toekomstige trainer van de club: Arne Slot.

Ajax, Arne Slot en John Heitinga

Het lijkt de afgelopen maanden het verboden woord  binnen de ring van Amsterdam. Arne Slot. De succestrainer van Feyenoord is de stille droomkandidaat voor de Amsterdammers. Daar hoefde het door de geruchtenstroom rondom Peter Bosz en de aanstelling van de nieuwe directeur spelerszaken. Informeren naar de beschikbaarheid van de keuzeheer van de Rotterdammers is uit den bozen. Bijna taboe, maar vooral utopie.

Dat is niet omdat Slot in de basis geen interesse heeft in een overstap van Feyenoord naar Ajax. De tijd dat Steven Berghuis Rotterdam voor Amsterdam veranderde voor (sportieve) positieverbetering, behoort dit seizoen tot het verleden.

Dit seizoen wint Ajax het alleen op eigen vermogen van de Rotterdammers. Ten minste… Tot aan het bekerduel dat deze maand gespeeld werd. Daarin liet Heitinga zien dat hij uit hetzelfde hout als Slot gesneden is – en dat maakt hem automatisch de ideale vervanger van Erik ten Hag.

Alfred Schreuder

De belangrijkste aanwijzing daarvoor is de voetbalvisie van de 87-voudig international van het Nederlands elftal. In tegenstelling tot Alfred Schreuder, die op zijn eigen manier voortborduurde op het pragmatische voetbal van de Tukkerse succescoach, kiest Heitinga voor een andere aanpak.

De belangrijkste reden lijkt daarvoor, om de woorden van aanvoerder Dusan Tadic te gebruiken, de “slechtste selectie in zijn Ajax-jaren” tot Heitinga’s beschikking staat. Waar Ajax lang niet de enige Eredivisie-topper was die een handvol basisspelers uitzwaaide, was dat het standaard antwoord van Schreuder op het moment dat het niet liep. Daar kwam een oud Schreuder-probleem om de hoek kijken. 

Als trainer van Hoffenheim en Club Brugge toonde de trainer aan dat hij wel degelijk tactisch verantwoordelijke keuzes kan maken. Daar lag het probleem ook niet, want daar had Schreuder ook geen reden om teveel van zijn spelers te verwachten. Als assistent-trainer van FC Barcelona creëerde hij samen met Ronald Koeman het onderliggende probleem uit de eerste seizoenshelft.

De Ten Hag-formule

Ajax speelde met minimaal zo’n aanvallende instelling als onder Ten Hag een veel moeilijkere vorm van voetbal: een waar de spelers vrijheid hebben in plaats van de bijna  pragmatische wijze waarop Ten Hag Ajax liet voetballen.

Haal je de bedenker van die looplijnen weg (vertrek Ten Hag, red.), verkoop je de belangrijkste dragers van die tactiek (Ryan Gravenberch, Antony, Lisandro Martínez en Sébastien Haller) en laat je spelers aanpassen in een omgeving die constant verandert, is dat vragen om problemen.

Helemaal wanneer het team met dezelfde aanvallende intenties speelt, meer mensen voor de bal heeft en de belangrijkste defensieve pion voor die tactiek (Martínez die er met zijn dynamische spel overal een voetje tussen had, red.) wordt vervangen door iemand met een Engelse voetbalopleiding, kún je niet anders verwachten dat de voetbalshow van de afgelopen vier jaar in elkaar zakt.

Dat zelfs Ten Hag in zijn laatste seizoen in Amsterdam een andere formatie zocht om zijn vierde kampioenschap te kunnen vieren, had de belangrijkste aanwijzing kunnen zijn om te breken met de lijn die na vier seizoenen niet meer succesvol bleek.

Ten minste, dat oordeelde Ten Hag door zijn strategie aan te passen. Schreuder wilde daar in zijn eerste maanden bij Ajax niets van weten. Hij betaalde daar zoals bekend de prijs voor.

En Heitinga? Die kiest voor de route die Slot toepast bij Feyenoord.

De kracht van Slot   

Heitinga toont in zijn eerste maanden als Ajax-trainer vooral een dynamische coach te zijn. Waar de Amsterdammers in het verleden zichzelf op de borst klopten voor hun spel, durft Heitinga te breken met die traditie.

Feyenoord-uit in de KNVB Beker was daar het meest treffende voorbeeld van. Waar Ajax in het thuisduel nog in de val liep van Feyenoord, was dat in De Kuip anders. In plaats van het ‘Wij zijn Ajax, wij zijn de beste’-spel, kwam de chronisch geblesseerde verdediger (die altijd minuten maakte) naar boven.

Slot leerde bij clubs als PEC Zwolle en Sparta Rotterdam leerde dat de positionering van het middenveld en de defensie meer uithaalt dan het winnen van persoonlijke duels van aanvallers – die krijgen dan de bal niet, want daar staat een speler tussen.

Nu hij als coach het spelersmateriaal heeft die hij tijdens zijn actieve carrière als medespelers had willen hebben, zorgt voor deel één van het Feyenoord-succes.

Deel twee komt naar voren uit de manier waarop Slot het vertrek van Fredrik Aursnes oploste. De opbouw-strategie van  vorig seizoen was afgestemd op de speelstijl van de Noorse verdedigende middenvelder, die door zijn techniek en inzicht ervoor zorgde dat het spel snel van de defensie naar de aanval kon vloeien. 

Ajax-overgang

Ajax staat voor zo’n zelfde (spel-technische) overgang. Van pragmatisch spel (Ten Hag), via ‘alle ballen op Kudus’ (Schreuder), zet het sinds Heitinga de boel overnam stappen richting een voetbalformule waarin er ruimte ontstaat voor creatievelingen – en tegen Fortuna Sittard bewees Steven Berghuis dat Ajax aan één uitblinkende aanvaller drie Eredivisie-punten kan overhouden.

Ten minste: als het fundament van de ploeg (de achterhoede, red.) de aanval stevige stijgers geven, de positionering van de middenvelders en (rest)verdediging kloppen en je een doelman hebt die snel bij de grond is.   

Heitinga had de mogelijkheid om vol in de aanval te gaan. In plaats van zich, net als bijvoorbeeld Schreuder, blind te staren op de keuzes die voor hem werken, koos hij de route Slot. De trainer van Feyenoord koos er aan het begin van dit seizoen (wegens het ontbreken van een aanwinst voor het verdedigende middenveld, red.) voor om zijn middenveld opnieuw in te richten.

De Slot in Heitinga

Eerst rondom zomeraanwinst Quinten Timber, die fysiek sterker is dan Aursnes, maar daardoor niet met dezelfde souplesse als de Noors international kan spelen. Uiteindelijk eindigde Mats Wieffer als slot op de deur. Orkun Kökcü loopt dit seizoen in de ruimtes loopt waar Aursnes in kon duiken. Dat laat zien dat Slot ook andere manieren kan vinden om eenzelfde resultaat te krijgen als mét een type Aursnes – en in dit geval: een defensief nog stabielere organisatie waar de aanvallers op terug kunnen vallen.

Dat is ook het eerste accent dat Heitinga aanbracht na zijn aanstelling. Daarna ging het tempo omhoog doordat de belangrijkste vertragende factor op het middenveld (Edson Álvarez, red.) naar de defensie vertrok en bij vlagen het één-en-twee-keer-raken-voetbal weer terugkeerde in Ajax 1. Allemaal redenen waarom Heitinga op dit moment een betere optie is dan Bosz. Sterker nog: de oud-trainer van Olympique Lyon en Borussia Dortmund heeft in Nederland een betere optie dan Ajax.

Maar het belangrijkste: het voetbalbrein van Heitinga was ook als speler zijn meest onderschatte kwaliteit en als je met “het slechtste Ajax in jaren” nog steeds 2,50 punt per Eredivisie-duel noteert (10 wedstrijden), hebben Van der Sar, Mislintat en Huntelaar ook helemaal geen reden om de ras-Ajacied te vervangen.