Ajax heeft alternatief op voetbalprofessor Ten Hag

Erik ten Hag lijkt na dit seizoen te vertrekken bij Ajax. Als het al niet naar Manchester United is, dan wel naar één van de andere Europese topclubs die in de zomer een nieuwe trainer zoeken. De Tukker laat een enorme leegte achter bij de Amsterdammers. Het is aan de clubleiding van de Amsterdammers om de kandidaat te vinden die op dat succes kan voortborduren. Maar een voetbalprofessor zoals Ten Hag, zo zijn er niet veel. Dat is ook niet wat Ajax nodig heeft. 

Ajax zit niet in de beste fase sinds de aanstelling van Erik ten Hag. De hoofdrolspeler zal het ongetwijfeld ontkennen, maar sinds de geruchtenstroom met de interesse vanuit Manchester United is toegenomen, zit de klad er in bij de landskampioen. Tegen FC Groningen leverde dat de Amsterdammers geen puntverlies op, al lijken steeds meer Eredivisie-ploegen zich weten te wapenen tegen de ‘lijn Ten Hag’ bij Ajax. Verandering is, helemaal na een succesvolle periode zoals Ten Hag heeft bij de Amsterdammers, nooit gemakkelijk. Maar niet alleen binnen de selectie is doorselecteren een kunst. Dat geldt ook voor degene op de trainersstoel. 

Ajax en Ten Hag

Ajax lijkt zich al voor te bereiden op het vertrek van de succestrainer. De uitschakeling tegen SL Benfica daargelaten heeft Ten Hag het dit seizoen nog steeds enorm goed voor elkaar bij de Amsterdammers. De voorsprong op PSV in de Eredivisie is dan wel minimaal, de ploeg ligt nog steeds op de route voor een titelprolongatie en kan in een (ander) direct duel met de Eindhovenaren ook de KNVB Beker nog winnen. Met een doorlopend contract tot de zomer van 2023 is het daarnaast nog steeds niet uitgesloten dat Ten Hag ook na dit seizoen trainer van Ajax is. 

Als je het nieuws over de invulling van de trainerspositie van Manchester United mag geloven, is die kans ongeveer net zo groot als een nieuwe Ajax-verbintenis voor Noussair Mazraoui. Het zijn de first world problems van de Nederlandse landskampioen, dat zich ondertussen wel bezig kan gaan houden met de opvolging van de succestrainer. Het lijkt een droom van elke trainer, aan het hoofd staan van de grootste club van het land, maar menig trainer beet zich in het verleden stuk op de Amsterdamse bank. 

Daar komt nog eens bij dat de belangrijkste kandidaat om Ten Hag te doen vergeten, op dit moment onder contract staat bij de aartsrivaal. Arne Slot liet er al geen gras over groeien: zo lang hij nog een contract heeft bij Feyenoord, hoeven club en fans niet bang te zijn op een vroegtijdig vertrek van de coach. In theorie hoeft Ajax dus niet voor januari 2024 (zes maanden voordat huidige verbintenis afloopt, red.) niet aan de bel te trekken bij Slot. De vraag is: bij wie dan wel? 

Succesformule 

Je kunt die lijstjes inmiddels ook wel uittekenen. Frank Rijkaard wordt gepolst en laat wederom weten dat hij lekker van zijn voetbalpensioen geniet. Frank de Boer wordt geopperd, maar die naam zorgt voor meer gefronste wenkbrauwen dan bij de voormalig bondscoach na de pijnlijke uitschakeling tegen Tsjechië. Ronald Koeman zal ongetwijfeld op de lijst staan, evenals de naam van Wim Jonk (FC Volendam) door iemand opgegooid gaat worden nu zijn voetbalvijand Marc Overmars niet langer de technische baas is in Amsterdam. 

De opdracht voor de opvolger van Ten Hag wordt echter moeilijker dan de opdracht die Ten Hag kreeg toen hij de teugels in handen kreeg in de Johan Cruijff ArenA. Voor de komst van de succestrainer zat Ajax in een negatieve spiraal, een die Ten Hag mede door een aantal doorgebroken talenten en gerichte versterkingen – heeft weten om te draaien. Ajax deed weer mee met ‘de grote jongens’, maar is op basis van de prestaties uit het verleden vooral nog steeds een naam waar Europese tegenstanders rekening mee houden. Er is daardoor één ‘maar’ te stellen bij de tijd van Ten Hag tot nu toe: de succesformule om ook Europees structureel in de eindfase van de competitie te komen, is nog steeds niet gevonden. 

En nee, dat ligt niet aan de sterkte van de tegenstanders. Sterker nog: tot nu toe is gebleken dat Ajax beter een sterker team kan treffen, bijvoorbeeld Real Madrid, dan een Getafe (Europa League-uitschakeling van vorig seizoen, red.) of SL Benfica. Die conclusie is, helemaal voor een club die pretendeert ‘de beste’ te zijn, aardig pijnlijk voor het dominante spel dat Ten Hag zo graag ziet. Het bewijst immers: op het moment dat de tegenstander zich goed instelt op het Ajax-spel en de gevaarlijke zones afdekt, gaat Ajax méér aanvallen in plaats van anders spelen en liggen er altijd kansen tegen de Amsterdammers. 

Andere wereld

Er is daar echter wel een verklaring voor. Ten Hag wordt door zijn tijd bij Bayern München en zijn geprefereerde stijl van spelen vaak vergeleken met Manchester City-trainer Josep Guardiola. Het zijn ‘voetbalprofessoren’, mannen die dag en nacht nadenken over het spel en daarmee, helemaal in competities met een knock-out-model zoals de Champions League, de tegenstander vaak in de kaart spelen. Dat Guardiola het voorlopig nog niet lukte om het Miljardenbal te winnen voor City, en datzelfde geldt voor Paris Saint-Germain, zegt méér dan het feit dat succes niet gekocht kan worden. Je kunt zo veel looplijnen uitstippelen als je wil, wanneer het eerste fluitsignaal klinkt, begeef je jezelf in een andere wereld. 

Ten Hag heeft één belangrijk nadeel op Guardiola: de Tukker kwam zelf nooit uit op het absolute topniveau, waardoor Ten Hag niet vanuit individuele kwaliteit team bouwt, maar vanuit defensieve stabiliteit. Aanval kan alleen de beste verdediging zijn op het moment dat je een verdediging hebt waar je op kunt bouwen. Bij Ajax viel die betrouwbaarheid de afgeopen weken weg door de blessure van Remko Pasveer en het tijdelijk wegvallen van Jurriën Timber. Wat dat leert, is dat Ajax buiten de eerste elf eigenlijk niet de juiste spelers heeft om het voetbal dat Ten Hag voor ogen heeft, ook een goede uitvoering te geven op het veld.
Daardoor moet Ten Hag vaak situaties uitleggen war hij als voetballer geen ervaring mee heeft gehad. 

Guardiola is weer het andere uiterste: de voormalig verdedigende middenvelders kende als één van de pijlers van FC Barcelona een glansrijke spelerscarrière voordat hij aan zijn trainersklussen bij Barça B en de A-selectie begon en bij Bayern München later opnieuw kon toepassen. Daardoor heeft Manchester City vaak een te ingewikkelde uitvoering in topwedstrijden, terwijl bij Ajax het er zonder de ‘usual suspects’ wel eens uitziet alsof je naar een andere club aan het kijken bent. Of de afgelopen weken vaak het geval: de grote namen geven naast in de wedstrijden tegen ‘de kleintjes’ ook tegen de grote jongens niet thuis. 

John Heitinga 

Ajax heeft dus iemand nodig die tussen die twee werelden, het hoge-school-voetbal van de Europese top en de vechtmentaliteit van een middenmoter, kan staan. John Heitinga is zo’n ex-voetballer. De Ajax-school die hij heeft gehad als speler, de internationale ervaring die hij opdeed als speler van onder andere Atlético Madrid en Everton of de basisplaats in de finale van het WK van 2010 zijn daar niet eens de belangrijkste argumenten voor. Dat was de reactie van de Jong Ajax-trainer op de rentree van Mohamed Ihattaren. Waar Nederland de polonaise liep door de rentree van het (gevallen) wonderkind, was Heitinga niet onder de indruk. 

En waarom zou hij ook? Als we aan Heitinga denken, dan denken we als eerste aan de rits clubs die hij op zijn CV heeft staan of de soms kurkdroge uitspraken die de verdediger deed. Maar het belangrijkste vergeten we vaak: dat Heitinga het grootste deel van zijn carrière met een kapotte knie voetbalde en nog steeds op het allerhoogste niveau meedraaide. Dat is niet alleen een onderschrijving van het talent dat de voormalig verdediger had. Het omcirkelt vooral de negatieve bijwerking van ‘De Godenzonen’. 

Want als de Ajacieden door bijvoorbeeld Getafe, door SL Benfica of zelfs door Go Ahead Eagles met twee benen op het voetbalveld worden gezet, weet óók Ten Hag niet hoe hij het moet oplossen. Een paar weken geleden niet. Tegen Benfica niet en ook tegen FC Groningen niet, al liep het daar voor de Amsterdammers met een sisser af. Eén variabele blijft daarin altijd hetzelfde voor de Amsterdammers onder Ten Hag: als het spel niet loopt, speelt de mentaliteit op. Daar kan je niet tegenop dribbelen of combineren. Zelfs extreem hoge pressie helpt niet. Alleen dat stukje John Heitinga-mentaliteit, dat als zo vaak de ontbrekende factor blijft. Dat een voetbalprofessor van het platteland daar niet voor kan zorgen, is niet heel gek. Daar moet je ook een Godenzoon met een kapotte knie voor zijn.