Ajax heeft Xavi nodig

Ajax gaat in Europees verband als de brandweer. In de Eredivisie stokt het de afgelopen weken, met twee doelpuntloze gelijkspelen tegen Heracles Almelo en Go Ahead Eagles. De ruimtes in de Champions League zijn groter dan in de Eredivisie, waardoor Ajax haar middenveld opnieuw moet instellen om ook tegen de ‘mindere Goden’ van de Eredivisie als winnaar uit de strijd te blijven komen.

Nieuw Ajax-puntverlies levert minimaal zeven keer je inzet op.

Dat Ajax in de competitiewedstrijd tegen Go Ahead Eagles ook met een ‘Europees’ middenveld speelde, kon nauwelijks de bedoeling zijn. Erik ten Hag stuurde in de dubbele strijd met Borussia Dortmund zijn middenveld met één nummer zes (verdedigende middenvelder, red.) en twee nummers acht (centrale middenvelders, red.) om zo te kunnen profiteren van de speelstijl van de Duitse grootmacht. In theorie stond het middenveld van Ajax tegen Go Ahead Eagles zoals we het gewend zijn van de Amsterdammers in de Eredivisie: met twee zessen (controlerende middenvelders, red.) en één nummer tien. Mohamed Kudus zorgde er echter voor dat er een andere samenstelling van het middenveld te zien was tegen Go Ahead Eagles.

Ajax

De Ghanese aanvallende middenvelder kende een spectaculaire entree in de Johan Cruijff ArenA. Een meniscusblessure riep de stormachtige ontwikkeling van Kudus in het Ajax-shirt halt toe. Na een aantal maanden van afwezigheid keerde Kudus terug bij de A-selectie van de Amsterdammers, maar zijn basisplek was hij inmiddels kwijt. Davy Klaassen kwam terug en Ryan Gravenberch besloot zich nóg harder te ontwikkelen dan Kudus voor zijn blessure. Daardoor dreigde Kudus buiten de boot te vallen. Nu de Ghanees dit seizoen wel zijn kans krijgt, staat er nog steeds niet de speler die in het begin van het vorige seizoen de harten van de Amsterdamse voetbalfan stal.

Het kwam tegen Go Ahead Eagles meer dan eens voor dat Ajax met één verdedigende middenvelder speelde (Edson Álvarez, red.) en dat Davy Klaassen, in theorie de aanvallende middenvelder van Ajax, en centrale middenvelder Kudus op één lijn tegen de laatste linie van de Deventenaren aangeplakt stond. Dat gegeven zorgde ervoor dat de combinaties die Ajax dit seizoen zo typeren, niet van de grond af kwamen. De Amsterdammers lijken zonder Steven Berghuis op het middenveld in een flinke creativiteitsdip te zitten. Een dip waar Kudus de Amsterdammers nog wel eens uit dribbelde.

Nu komt de Ghanees vaak niet eens in de posities om écht gevaarlijk te worden.
En ja: dat ligt voor een groot deel aan Kudus zelf. De aanvallende middenvelder is in veel opzichten een atypische Afrikaanse voetballer: de international van Ghana heeft traditiegetrouw een loopvermogen waar je ‘u’ tegen zegt, maar combineert die stalen longen en spieren met een goede techniek en een behoorlijk spelinzicht. Er is ook een hele grote ‘maar’ aan het spel van Kudus af te leiden: op het moment dat de Ghanees niet onder de man kan komen en vanuit daar zijn (dribbel)actie inzet, komt zijn beperktere voetbalintelligentie om de hoek kijken.

Mohamed Kudus

De positioneringen van Kudus zorgden er tegen Go Ahead Eagles voor dat het Ajax-spel op twee manieren beperkt werd. In aanvallend opzicht stond Kudus vaak tussen de centrale verdediger en de verdedigende middenvelder van het compact spelende Go Ahead Eagles. Met andere woorden: dan ben je nooit aanspeelbaar. Op het moment dat Kudus na een diepgaande loopactie even opkijkt, zijn omgeving scant en waar mogelijk een paar stappen naar links of naar rechts zet, staat de Ghanees international in een positie waar hij de bal kan ontvangen en het spel kan verleggen of zelf iets creëren vanuit deze gevaarlijke positie.

Dat doet Kudus eigenlijk nooit. Daardoor zorgde Ajax ervoor dat er grote gaten op het middenveld ontstonden. Dat is in de opbouw niet gunstig; Klaassen en Kudus moesten voor het ‘voetballende’ gedeelte zorgen op het middenveld en stonden vaak tussen de gesloten linies van Go Ahead. Zo kun je geen tempo in het spel krijgen, waardoor de organisatie van de tegenstander gemakkelijk stand kon houden.

Niet alleen in aanvallend opzicht loop je op deze manier tegen beperkingen op. Ook defensief zorgde dat voor een extra risicofactor: op het moment dat je met één in plaats van twee controleurs speelt op je middenveld (of in het geval van afgelopen weekend: op het moment dat één van je middenvelders constant diep staat) zorgt dat er ook voor dat er bij een counter één mannetje te weinig op je middenveld staat, waardoor de enige verdedigende middenvelder een keuze moet maken en daardoor (te veel) ruimte ontstaat in de verdediging.

Ryan Gravenberch

Kudus lijkt dus met een reden buiten de basis te vallen bij Ajax. Normaal gesproken speelt Ryan Gravenberch op de positie die Kudus tegen Go Ahead Eagles bekleedde. De negentienjarige centrale middenvelder krijgt de afgelopen ander halfjaar enorm veel veren in zijn reet gestoken. Misschien iets te veel. De Nederlands international heeft een bepaalde nonchalance in zijn spel zitten die het hem voorlopig onmogelijk maakt om in een hogere of meerdere tempo(‘s) te spelen.

Alles wat Gravenberch doet, doet hij op één tempo. Vooracties. Individuele acties. Opendraaien. Schijnbeweginkje. Het mist vaak een bepaalde vorm van urgentie die op deze positie in veel gevallen wel geboden is: door een bal in één keer door te spelen kun je het spel vanuit het centrum versnellen, door de bal aan te nemen en een aantal keer te draaien, vertraagt dat alleen maar.

Gravenberch laat zich nu a la Frenkie de Jong uitzakken om de bal op te halen en het spel te verdelen. Gravenberch lijkt qua spelersprofiel op de middenvelder van FC Barcelona, maar De Jong is qua explosiviteit en balbehandeling een andere voetballer dan Gravenberch. De Nederlands international zou in het huidige Ajax-systeem beter uit de voeten kunnen op de positie van Edson Álvarez in de wedstrijden waar de knikkers minder groot zijn. Gravenberch kan zijn sterke lichaam goed gebruiken in de strijd tegen counters, kan zonder de bal slimmer positie leren kiezen in defensief opzicht en heeft dan nog steeds zijn palet aan voetballende kwaliteiten om offensief van meerwaarde te zijn.

Xavi

Dat laatste is vooral van belang omdat op dit moment Ajax vaak in de situatie dat de minste passer op het middenveld (Álvarez, red.) vaak de bal krijgt op cruciale momenten in de opbouw. Dat de Mexicaans international de afgelopen jaren stappen heeft gemaakt in zijn (offensieve) passing neemt niet weg dat er op die positie iemand zou moeten staan die passen tot zijn belangrijkste kwaliteiten mag rekenen. En inderdaad: dat is een ingrediënt dat Ajax sinds het vertrek van De Jong niet meer op het controlerende middenveld heeft rondlopen.

Al is een Frenkie de Jong nu niet wat Ajax nodig heeft. De FC Barcelona-speler laat zich, net als Gravenberch, vaak inzakken, terwijl Ajax juist de behoefte heeft aan een ander type speler op het middenveld. Iemand die je in de drukte kunt aanspelen omdat je weet dat hij de vervolgpass al in zijn hoofd heeft, iemand die niet onder de indruk is van twee tegenstanders die op hem af komen rennen en vooral iemand die naast een fluwelen pass ook de lichtvoetigheid van een buitenspeler heeft, met een bal aan zijn voet kan draaien als een ballerina en die bal er ook nog van een (kleine) afstand tussen de palen krijgt. Eigenlijk iemand die zoals Xavi dat deed in zijn beste tijd bij FC Barcelona. Dat soort spelers zijn over het algemeen onhaalbaar voor Ajax.
Maar soms… Soms heb van die buitenkansjes. Toch, Christian Eriksen?