Ajax luistert niet meer naar Cruijff

Ajax houdt volgens De Telegraaf nog het vertrouwen in hoofdtrainer Alfred Schreuder. De Amsterdammers staan tweede achter Feyenoord, maar nog wel vóór PSV. Dat laatste zou de Ajax-trainer gered hebben. Het zou voor rust zorgen dat PSV (op doelsaldo) nog achter de Amsterdammers staat. Fantastisch nieuws voor Schreuder, maar vooral voor het ‘Ajax van 2010 tot 2022’.

Dat het grootste zwaktebod van de eerste seizoenshelft van Ajax pas ná de laatste speelronde tegen FC Emmen kwam, tekent de pijnlijke situatie van Ajax. De Amsterdammers waren de afgelopen jaren dé ploeg om te verslaan. Iets wat niet of nauwelijks lukte, maar nog steeds werd gepoogd. Dit seizoen hebben de Eredivisieclubs, en helemaal in de Champions League, veel minder moeite met de Amsterdammers dan in de voorgaande jaren. De argumenten dat het halve elftal werd weggekocht, werd ook op de Algemene Ledenvergadering van de club gegeven. Dat was misschien een foute inschatting, vond Edwin van der Sar. Het was teveel. Of is er gewoon te weinig voor terug gehaald?

Ajax

Johan Cruijff, sinds 2010 weer de geestelijk vader van het huidige Ajax, zei ooit: “Voetbal is een spel van fouten. Wie de minste fouten maakt, wint.”

Als een team veel fouten maakt, wedstrijden verliest en nog meer punten verspeeld, is de eerste persoon waarnaar er gewezen wordt, vaak de trainer. Net als bij bijvoorbeeld Dirk Kuyt bij ADO Den Haag, die nog blijft zitten omdat ‘ie naar verluid zes ton meekrijgt bij een ontslag, zit Ajax eigenlijk ook muurvast met de keuze in de trainer. Dat de prestaties onder Schreuder ondermaats zijn, is niets nieuws. Dat Ajax ondanks de stormvloed aan kritiek vertrouwen blijft houden in de trainer die nog een contract tot 2024 heeft, lijkt er meer eentje om het bestuurlijke gezicht te redden dan erkennen dat er een verkeerde keuze is gemaakt op andere vlakken dan de aanstelling van Schreuder of de keuzes van de trainer.

Op basis van de eerste veertien wedstrijden in de Eredivisie, de Champions League-campagne en vooral de ontwikkeling in het teamproces kun je stellen dat er wel degelijk verkeerde keuzes zijn gemaakt. Maar of je deze allemaal direct kunt terugleiden naar de manier waarop Schreuder zijn keuzes heeft gemaakt de afgelopen maanden, is misschien iets te veel van het goede. Dat lijkt het bestuur van de Amsterdammers ook te begrijpen, los van het feit dat een opvolger vinden voor Schreuder in deze Ajax-situatie ook geen gemakkelijke opdracht wordt. Dat is echter voor het merk Ajax een stuk minder positief om naar buiten te brengen, waardoor het beter is om een sportieve reden te zoeken waardoor het wél mogelijk is voor Schreuder om aan te blijven.

Het valt echter niet uit te sluiten dat de komende periode er verschillende, stevige gesprekken in de bestuurskamer van de Amsterdammers zullen plaatsvinden. Of Schreuder nu zijn gewenste versterkingen heeft gekregen of niet: het staat als een paal boven water dat de tactische plannen van de trainer niet of in ieder geval veel te weinig aansluiting heeft bij de manier waarop zijn spelers kúnnen voetballen. Dat is immers de les van Cruijff: op het moment dat je spelers teveel of te moeilijke opdrachten meegeeft, vergroot je de kansen op fouten, maak je meer fouten dan de tegenstander en verlies je (punten).

“Maar ja, da’s logisch.”

Alfred Schreuder

Nu valt de trainer van Ajax wel heel vaak terug in opbouwende kritiek voor zijn team, complimenten voor de progressie en duizend haken en ogen aanwijzen totdat Schreuder toegeeft dat de spelers en de trainer simpelweg niet op één lijn zitten. Dat Bergwijn in de media roept dat hij en zijn teamgenoten geen idee hadden wat ze aan het doen waren in de tweede helft in Emmen, zou de hoofdreden van het ontslag van Schreuder kunnen zijn. Als de trainer de manier van spelen niet kan overbrengen op zijn spelers, maakt dat natuurlijk wel wat duidelijk. Dan heeft de trainer niet de communicatieve vaardigheden om zijn filosofie over te brengen op de spelers, of de spelers hebben simpelweg geen vertrouwen in de filosofie van de trainer en trekken hun eigen plan.

Of zoals Cruijff ooit hardop afvroeg:  “Wat heb je liever? Eén goed elftal of elf goede ééntallen?”

Bij Ajax is de situatie nóg wranger: daar lijken, naast de elf basisspelers, de rest van de selectie, de trainer en zijn technische staf, het bestuur en de Raad van Commissarissen óók nog hun eigen vereniging binnen de Ajax BV te hebben. Over de aankopen die dit seizoen gedaan zijn, kan je aan het einde van dit seizoen pas écht oordelen. Over de keuzes die er voor de aankoop zijn gemaakt valt al wel wat te zeggen. Bijvoorbeeld met je volle verstand 23 miljoen euro neertellen voor een speler zonder enige ervaring met voetballend verdedigen en vanuit een vaste structuur opbouwen, maar dit wel vanaf moment één verwachten. Kun je dat Schreuder kwalijk nemen? In veel opzichten niet. Dan kun je eerder stellen dat het gek is als er géén ‘eilandenorganisatie’ binnen de club ontstaat.

Schreuder wordt immers opgescheept met spelers die nog niet klaar zijn voor het niveau dat hij – en Ajax – verlangt. Schreuder is tactisch misschien wel sterker dan Erik ten Hag, maar lijkt zich te vergrijpen aan dezelfde controledrang die Pep Guardiola bij Manchester City nog geen Champions League-titel heeft opgeleverd – Carlo Ancelotti is tactisch minder innovatief dan Guaridola, maar daardoor geeft hij de spelers veel meer vertrouwen om te spelen zoals zij het beste kunnen.

Dat heeft bij Ajax het gevolg dat er maandenlang volgens verschillende tactische plannen is gevoetbald, er daardoor zoveel informatie in de spelers hoofd zitten dat ze tijdens de wedstrijd meer bezig zijn met de instructies van de trainer in plaats van de reden waarom ze op het veld staan: omdat ze op een ander niveau kunnen voetballen dan Schreuder in zijn hele carrière gedaan heeft. Schreuder heeft als trainer niet de reputatie heeft van Ten Hag. Sterker nog: hij kwam als ‘voormalig assistent van’ binnen.

Edwin van der Sar

Daardoor lijkt er vanaf het begin van dit seizoen (of vanaf het vertrek van Overmars) een machtsvacuüm zijn ontstaan. Dat er het afgelopen half jaar meerdere malen de vraag is gesteld wie nu eigenlijk de baas is bij Ajax, is wel nieuw. Vanuit de voetbalorganisatie is daar voor het grote publiek één man verantwoordelijk voor: Edwin van der Sar. De algemeen directeur treedt echter niet vaak op de voorgrond, ook niet in de afgelopen periode, en laat vooral Schreuder het woord voeren op het moment dat er (kritische) vragen worden gesteld. Dat De Telegraaf begint over de roep om de terugkeer van Marc Overmars is het volgende signaal van het werkelijke probleem van Ajax: het moederschip is stuurloos, dus waarom zou je dan verwachten dat de vaandeldrager van de Ajax-vloot als winnaar uit de strijd komt?

Als je de verslagen van de Algemene Ledenvergadering van de Amsterdammers naleest, praat de President-Commissaris Leen Meijaard over voetbaltechnische zaken. Als de hoogste (controlerende) macht binnen een beursgenoteerde organisatie is dat niet meer dan gebruikelijk, maar Ajax is als bedrijf niet actief in een gebruikelijke business. Dat Van der Sar zoveel op de achtergrond staat, kan immers óók een keuze zijn van zijn baas: de RvC en het speciaal, de president-commissaris van de club. Deze stelde immers dat er geen spelers zonder scoutingsrapport zouden zijn aangekocht én dat de RvC niet ingegrepen heeft tijdens de transferperiode, maar er wel een streep ging door twee transfers.

Met andere woorden: zelfs de ‘hoogste in rang’ bij Ajax valt terug in ontkenningen van feiten waar je je Ajax-bril niet eens voor af hoeft te zetten om deze te kunnen erkennen. Wie daar een treffende ‘met andere woorden’ voor had?

“Wij hebben het uitstekend gedaan, simpelweg omdat we het niet beter konden”, aldus Cruijff.  

Bij Ajax is die situatie niet alleen op het veld, maar ook in de club van die orde. Het is een pijnlijke conclusie dat de Amsterdammers vooral een dominante topclub waren omdat het trio Edwin van der Sar, Marc Overmars en Erik ten Hag aan één blik genoeg hadden om te begrijpen wat ze bedoelden. Die situatie vertoont zich nu eerder bij PSV, Feyenoord en AZ dan bij Ajax.

Ajax 2010 – 2022

Het vertrek van Overmars is daar het startschot daarvan is geweest. Dat de Amsterdammers, ondanks de felle kritiek op het selectiebeleid, geen haast heeft met het aanstellen van een nieuwe technische man, maakt het werk van Schreuder alleen maar moeilijker. Zo lang die voetbalprofessor uit Barneveld moet werken met collega’s die het voetbalniveau hebben van hun (goedgekeurde) aankopen, zal de hoofdtrainer uiteindelijk de kop van jut zijn. Daarvoor zijn de aankomende transferperiode en de eerste weken na de winterstop natuurlijk cruciaal, waardoor het de komende periode vooral zichtbaar wordt uit welk hout H2 (Gerry Hamstra en Klaas Jan Huntelaar, red.) gesneden is – oftewel: komen er ook na volgende transferperiodes opmerkingen zoals ‘er is niet naar de scouting geluisterd’?

Dat clubmannen eerder in bescherming worden genomen dan een hoofdtrainer, is gezien de takenpakketten niet gek. Bij Ajax zou een ontslag van Schreuder echter wel de doodsteek van de organisatie betekenen. Dan vertrekt ook het laatste beetje Cruijff uit het voetbalhart van de club en is het een kwestie van tijd voordat er met weemoed teruggekeken wordt naar de tijden met de legendarische nummer veertien als (geestelijk) vader van de Ajax-organisatie. De jaren van 2010 tot aan 2021 bewezen immers:

“Je gaat het pas zien als je het doorheb.”