Ajax schreeuwt om Frenkie en Schöne-middenveld

Edson Álvarez is ook dit seizoen niet weg te denken uit het eerste elftal van Ajax. De Mexicaanse verdediger annex middenvelder werd op de laatste dag van de zomerse transfermarkt uit de handen van Chelsea gehouden en Ajax werd gelukkig geprezen dat de Mexicaan nog in de Eredivisie speelde. Toch begint de mannetjesputter niet alleen een sta-in-de-weg voor tegenstanders, maar ook voor Ajax te worden.

Het was een warme avond in maart. Het Estadio Bernabeau van Real Madrid liep vol met enthousiaste fans. De Madrilenen wonnen met 1-2 in Amsterdam. Alleen op uitdoelpunten moest het klusje al geklaard worden, maar schijn bedroog. Ajax maakte het Real Madrid onmogelijk om in het spel te komen, speelde de beste wedstrijd van het afgelopen decennium en deed dat met een middenveld zonder een type Álvarez als verdedigende schakel. Natuurlijk was dat de tijd dat Frenkie de Jong en Matthijs de Ligt nog in Amsterdam voetbalden. Dat Álvarez de laatstgenoemde op moest volgen bij zijn transfer naar Ajax en hij op de positie van De Jong speelt, maakt het contrast met 2019 en afgelopen Eredivisie-weekend des te groter.

Ajax en de hand van Heitinga

Vier jaar later staat Ajax op een koude maartmiddag tegenover NEC Nijmegen. De supporters in de Johan Cruijff ArenA kijken naar een tempo dat doet denken aan een kibbelend beekje in de bergen. Ze vragen zich wat er meer snijdt, de wind of het spel, en dachten misschien wel terug naar die lenteavond in de Madrileense herfst. Niet omdat De Jong het middenveld bestormde met zijn inmiddels kenmerkende dribbelacties. Niet omdat De Ligt de linies achterin gesloten hield en niet omdat Donny van de Beek in plaats van Davy Klaassen op tien stond.

Dat verschil stond dit weekend op het middenveld van NEC: Lasse Schöne.

Het zorgt voor een pijnlijk contrast: vier jaar geleden durfde Ajax met een middenveld zonder defensieve zekerheid te spelen tegen Real Madrid, anno 2023 klampt het zich vast aan Álvarez op het middenveld en kijken de (fans van) de Amsterdammers vloekend om zich heen en vragen ze zich hardop af waarom er niet constant in een hoog tempo gespeeld kan worden.

Van alle spelers die er in Ajax’ succesvolle Champions League-campagne op het middenveld stonden, is Schöne nog steeds de belangrijkste ontbrekende schakel. Waar Van de Beek de aandacht pakte in de final thirth van het veld en De Jong ruimtes creëerde met zijn dribbelacties, kon Schöne ervoor zorgen dat er ten alle tijden een centrale afspeelmogelijkheid voor de aanvallende spelers was – het welbekende ‘onder de bal komen’ of het breed uitstappen om uit de dekking te raken.

Kijk je naar de huidige samenstelling van het Ajax-middenveld, dan komt deze in de structuur overeen met de manier waarop de Champions League knock-out-fase werd bestormd. Daar komt ook meteen het probleem van de Amsterdammers aan het licht: als je de personele invulling, en vooral het spelersprofiel van deze spelers, naast de norm daarvoor legt, valt het lage tempo van de Amsterdammers wel te verklaren. In tegenstelling tot Schreuder én Ten Hag, probeert Heitinga wél gehoor te geven aan de roep om een creatief middenveld. Daar loopt Ajax echter wel tegen een (bekend) Álvarez-probleem aan.

Edson Álvarez als stop op de Ajax-aanval

De Mexicaan werd bij binnenkomst bijna uitgelachen om zijn houterige techniek, zijn vaak ongelukkige timing en onvermogen in balbezit. De defensief ingestelde middenvelder is het levende bewijs dat een aantal jaar in Ajax-school wonderen kunnen verrichten voor die spelelementen. Eén ding leer je niet bij de Amsterdammers: dat aangeboren spelinzicht, souplesse in de acties en ten alle tijden vooruit denken. Dat is, helemaal als laatste man op het Ajax-middenveld, in offensief opzicht de belangrijkste taak. Nog meer dan in de weg lopen, ballen onderscheppen en tackles uitvoeren.

Ook tegen NEC was Álvarez de man met de meeste tackles (zeven, vier geslaagd) en de meeste intercepties (twee) van alle Ajacieden. Daarnaast was de Mexicaans international met 77 -contacten de Ajax-middenvelder met het meeste balbezit en, ook niet voor het eerst in zijn Ajax-tijd, ook degene met de passes die de minste kansen opleverde.

Daar was Álvarez niet de enige in. Tegen NEC gaf alléén Davy Klaassen een belangrijke pass. Ajax probeerde Steven Berghuis, die in een steeds vrije rol op het middenveld ging spelen, in de opbouw vrij te spelen. Dat lukte met enige regelmaat, maar vaak in posities waar er geen directe diepe afspeelmogelijkheid was. De meest voor de hand liggende optie werd ook gebruikt door Heitinga (Brian Brobbey in de spits, red.), maar de zomeraanwinst heeft zonder ruimte of bliksemafleider nog steeds moeite om dezelfde meerwaarde te hebben. Daar heeft 21-jarige aanvaller in deze tactische vorm meer variatie in zijn spel zonder bal voor nodig.

Met Álvarez als stok achter de deur én stop op het aanvalstempo van Ajax, blijven de Amsterdammers zweven tussen twee werelden. Na het vertrek van De Jong en Schöne kwam er immers een nieuwe samenstelling op het middenveld: Álvarez en Ryan Gravenberch vormden jaren het centrale middenveld van Ajax. Dat Gravenberch vertrok en van vervanger Taylor hetzelfde gevraagd wordt als van de beresterke middenvelder van Bayern, is hetzelfde als Schöne-passjes en Frenkie-acties van Álvarez verwachten.

De realiteit leert dat niet alleen het eerste, maar ook het tweede gevraagd wordt.

De roep van Frenkie en Lasse

Heitinga probeerde de afgelopen weken daar een oplossing voor te vinden. Tegen NEC was dat door Berghuis in de vrije ruimtes te laten komen en hem vanuit daar het spel te laten verdelen. Daar ontbreekt echter nog één puzzelstuk op het moment dat Álvarez in de rug van de Oranje-international speelt. Hoe Ajax ook speelt: de laatste man voor de defensie komt veel in balbezit. Dat is de eerste schakel naar een aanval, en daarmee ook de belangrijkste speler in de opbouw.

Die eerste pass, die bij Álvarez alleen in de diepte gaat als een blinde de open passlijn kan zien, ontbreekt stelselmatig bij de Amsterdammers.

Zo’n pass is ook alleen mogelijk als een speler als Kenneth Taylor of Davy Klaassen op de positie van Álvarez staat. Dat zijn mannen die al hun hele leven tempo maken, snel handelen en slim positie kiezen – en die ontwikkeling is bij Álvarez pas begonnen toen hij op het technisch vlak aan kon haken bij het basisniveau van Ajax.

De kans dat dit de komende maanden met sprongen vooruit gaat, is ongeveer net zo groot als de kans dat Álvarez uit het basiselftal verdwijnt. De Mexicaan stond in de zomer al voor een vertrek, de interesse bleef in de winter (ogenschijnlijk) uit, maar met een contract tot 2025 komt de ‘verkopen of verlengen-fase’ steeds dichter in de buurt. Met de al bestaande vertrekwens van de Mexicaan en een contract van twee jaar is het voor het zakelijke gedeelte van de Amsterdamse voetbalclub het meest rendabel om Álvarez zo veel mogelijk minuten te laten maken.

De Mexicaans international heeft een geschatte transferwaarde van 35 miljoen euro. Dat komt neer op een dikke verdubbeling van de aankoopsom (vijftien miljoen euro, red.) en er is geen bedrijf in de wereld dat zijn winstmarges graag op het spel zet. Er is op basis van de afgelopen weken ook geen man binnen Ajax geweest die zo met zijn vuist op tafel sloeg als Heitinga en met de veranderingen die de Ajax-trainer in korte tijd doorvoerde op het middenveld – qua passes was Berghuis de meest actieve Ajacied en dat was in het verleden ook altijd Álvarez – wordt het in de toekomst alleen maar gemakkelijker om de Mexicaanse mannetjesputter te vervangen.