Ajax steekt Slot-trauma aan

Feyenoord en Ajax maakten er een klassieke Klassieker van. De ploegen van Arne Slot en John Heitinga vochten onlangs al een boeiende partij uit in de Johan Cruijff ArenA. In de halve finale van de KNVB Beker in De Kuip bezorgde Ajax de Rotterdammers een koekje van eigen deeg. De spanning in de Eredivisie kan zelfs terugkomen. Ten minste: als de trainers in onze competitie zo reageren op Heitinga’s tactische antwoord. Dan loopt Feyenoord, net als Schreuder met Ajax na Napoli, tegen eenzelfde muur op als de Amsterdammers gedurende de eerste seizoenshelft.  

Feyenoord – Ajax in de TOTO KNVB Beker

De aansteker die tijdens Feyenoord – Ajax van de tribune op het achterhoofd van Davy Klaassen landde, was niet nodig om de wedstrijd te laten ontvlammen. Het affiche was genoeg. Daar kwam de situatie van de Amsterdammers nog bij. De koppositie van de Rotterdammers speelde ongetwijfeld ook mee.

Feyenoord was de favoriet, vond John Heitinga. Arne Slot wilde daar niets van weten. Toch stuurde de Feyenoord-trainer zijn ploeg met een andere mentaliteit het veld in dan in de wedstrijd in de Johan Cruijff ArenA, die met 2-3 werd gewonnen. Die mogelijk beslissende wedstrijd in de kampioensstrijd (Feyenoord nam daardoor zes punten afstand en is inmiddels uitgelopen tot acht punten, red.) legde de Coolsingel-champagne alvast koud.

Uit winnen bij Ajax bleek echter een makkelijkere opdracht dan een finalestrijd in De Kuip af te dwingen. Slot en de zijnen leken wel in een voetballende spiegel te kijken. Waar over het algemeen Feyenoord de onderliggende partij is, leek Ajax het wel prima te vinden om het initiatief aan de Rotterdammers te laten. De bus parkeren zat er echter niet in voor Heitinga, die een ander plan verzon om het succesvolle Slot-voetbal onmogelijk te maken.

De list van John Heitinga

Heitinga deed iets wat onder Alfred Scheurder en Erik ten Hag uit den bozen was. De trainer van de Amsterdammers had eigenlijk ook geen andere keuze. De Amsterdammers verkeren niet in de vorm die Feyenoord heeft. De tien veldspelers en een doelman van Ajax zijn als een boyband die op opbreken staat als je dat vergelijkt met Feyenoord.

Maar in het hol van de leeuw en met een ras-Ajacied aan het roer, komen er bijzondere krachten los.

De list van Heitinga was simpel en doeltreffend. De trainer borduurde voort op een uitspraak die Rafael van der Vaart onlangs uit de vergetelheid haalde. Simpel voetballen is het moeilijkste wat er is. En simpel voetballen, dat is precies wat Ajax deed in De Kuip.

Op wat doordek-instructies na had Ajax geen ingenieus pressingsysteem. Geen vooraf uitgedachte looplijnen om te profiteren van de ruimtes die Feyenoord liet in het aanvalsspel. Geen circusacts op de vleugel. Alleen de ijzeren discipline. De over-mijn-lijk-mentaliteit met Edson Álvarez. En een zonedekking voor de opbouw en druk zetten op de momenten dat Feyenoord de pass-zekerheid niet helemaal in de voeten had.

Dat laatste komt in het Slot-tijdperk steeds minder vaak voor. Feyenoord valt aan. Na het WK misschien nog wel meer dan daarvoor. Na de winterstop kan Feyenoord terugvallen op een pion die zowel defensief, in de opbouw als in de aanval zijn meerwaarde laat zien (Mats Wieffer, red.). In tegenstelling tot eerdere wedstrijd tegen Ajax, stonden de Amsterdamse spelers in de zonedekking. Het lukte daardoor Feyenoord niet om het befaamde tussen-de-linies-spel te spelen. Kansen en schoten waren er wel. Alleen niet uit een positie waar Gérimano Rulli moest vissen in plaats van redding brengen.

Het leermoment voor Slot

Daarmee creëerde Heitinga een situatie waarmee zijn voorganger bij Ajax niet mee wist om te gaan. Schreuder boekte even succes met de Kudus-in-de-spits-variant. Na de Champions League-wedstrijd tegen Napoli, die net als Ajax tegen Feyenoord de vanuit een georganiseerde defensie de zones afdekte in plaats van te happen als er een speler in de buurt kwam, veranderde dat. Ook in de Eredivisie gingen teams in de zone staan, dwongen Ajax naar een van-links-naar-rechts-spel en zette de passlijnen naar voren dicht – en dat gold natuurlijk ook voor de dribbelroutes van Kudus.

Dat principe paste Heitinga eigenlijk toe op Feyenoord. De Ajax-trainer, die nog een contract heeft tot het einde van het seizoen, dwong Slot daarmee tot een antwoord dat de succestrainer niet kon geven. Een ongeslagen reeks van 27 wedstrijden werd daarmee beëindigd. Tegen Ajax is dat op basis van sportieve gronden geen schande. Dat Slot de schade niet kon fixen – en ook niet geholpen werd door de “supporter” die Davy Klaassen blesseerde – geeft vooral de trainer van Feyenoord stof tot nadenken.

Feyenoord had meer balbezit. Meer standaardsituaties in eigen voordeel. Schoot vaker. Ook vaker tussen de palen. De effectiviteit waarmee Ajax met de gegeven kansen omsprong, was echter des Feyenoords.

Dat de Rotterdammers zowel in de eerste als in de tweede helft de bovenliggende partij waren toen Ajax het doelpunt op het scorebord zette, maakt dit koekje van eigen deeg extra onsmakelijk voor Slot en zijn manschappen. Helemaal omdat andere trainers deze wedstrijd ook ongetwijfeld gezien hebben en dit mee kunnen nemen in de tactische plannen voor de komende wedstrijd(en) tegen de titelkandidaat.

Of andere trainers, net als na Ajax – Napoli in de Champions League, ervoor kiezen om het spelplan van Ajax te kopiëren, kan Feyenoord ook in de laatste fase van de competitie nog tegen zitten.

De oude AZ-pijn van Slot

Na de wedstrijd kreeg Slot ook al een vraag over het verdere gevolg van deze nederlaag. De trainer gaf daar meteen toe dat er wat werk te verzetten viel om de spelers na deze dubbele mentale tik – de actie van de “supporter” van Feyenoord haalde de angel uit het spel van de Rotterdammers, die een achterstand goed moesten maken.

Het is misschien voor het eerst dat Slot met de Eredivsie-schaal in zijn handen kan staan. Het is niet de eerste keer dat Slot verwikkelt zit in een hete concurrentiestrijd. In het door het corona-virus afgebroken voetbalseizoen streed het AZ van Slot met Ajax voor de bovenste plek in de Eredivisie. Die ging destijds op basis van doelsaldo naar de Amsterdammers, terwijl AZ de betere was in het onderlinge resultaat.

Nu is de acht punten voorsprong van Feyenoord riant. De club heeft met AS Roma nog een geduchte tegenstander in de Europa League en speelt in de Eredivisie nog tegen minder grote ploegen dan Ajax, die onder andere PSV en AZ nog op het programma hebben staan. Daardoor wordt het voor Feyenoord eerder een mentale dan een sportieve strijd. Een met een groot voordeel van acht punten, maar ook een die bij nieuw puntverlies van Feyenoord (en het drukke programma i.c.m. Europa League) kunnen er andere machten gaan spelen binnen de groep.

Met de wetenschap dat ook de Eindhovenaren vooral tussen de linies gevaarlijk worden (onder andere door Xavi Simons en Johan Bakayoko, red.) en Feyenoord in wedstrijden tegen kleine ploegen dit seizoen vaak degene is die met de hakken over de sloot alsnog drie punten pakt, kan de oude AZ-pijn van Slot opnieuw doen opspelen. Het is dan vooral aan de trainer om te bewijzen dat ook zo’n situatie aan hem besteed is; aan deze kant van de kampioensstrijd zat Slot immers nog nooit.