De Boer de klos na blunderparade Nederlands elftal

Frank de Boer en het Nederlands elftal zouden wel ‘even’ afrekenen met Tsjechië in de achtste finale van het EK. De mannen van bondscoach Frank de Boer werden overklast door de Oost-Europeanen. Daardoor is Oranje, ooit de bakermat van een combinatie van tactisch vernuft en voetballende kunstenaars, niets meer dan een marginaal voetballandje dat leidt aan grootheidswaanzin. 

Door Bram Steenbeek 

Het Nederlands elftal van Frank de Boer zakte tegen Tsjechië niet alleen door het ijs. Het elftal zonk naar de bodem van het Europese voetbal. Nadat bekend werd dat niet Portugal, maar de Oost-Europese angstgegner van Oranje de volgende tegenstander was op het Europees kampioenschap, juichten we alsof we al doorgestoten waren naar de kwartfinale tegen Denenmarken. Na Oekraïne, Oostenrijk en Noord-Macedonië zouden de Tsjechen ook geen probleem moeten opleveren. Daar dacht De Boer ook zo over, afgaande op zijn keuzes in aanloop naar het duel in de Puskas Arena. De bondscoach gokte op de snelheid van Malen, maar kwam er in de wedstrijd tegen de Tsjechen al snel achter dat deze keuze niet heel gelukkig uitpakte. 

Nederlands elftal

Dat kwam niet eens door het spel van de PSV-aanvaller. Malen was in het grootste gedeelte van de wedstrijd de gevaarlijkste man van Oranje, tot dat hij na ruim een uur spelen gewisseld werd voor Quincy Promes. De werkelijke ‘stop’ op de Oranje-aanvallen heette, opnieuw, Memphis Depay. De kersvers aanvaller van FC Barcelona zette vorig seizoen alles op alles om het EK te halen, dat destijds werd uitgesteld, maar leek na een succesvol seizoen bij Olympique Lyon te uitgeblust te zijn om ook in Oranje dezelfde impact te leveren. De steraanvaller van Oranje moest door het ‘wegvallen’ van Weghorst ervoor zorgen dat hij de bal voorin vasthield zodat de rest van het team aan kon sluiten voor de rest van de opbouw, maar speelde misschien wel de slechtste wedstrijd van het toernooi. 

Dit had, net als in de wedstrijd tegen Oostenrijk, het gevolg dat de opbouw van Oranje vaak al in de eerste fase (rond de middellijn) stokte. Op het moment dat Oranje daar wél door kwam, stuitte het opnieuw op een defensief ingestelde tegenstander dat ervoor zorgde dat Oranje niet door het centrum kon aanvallen; daar was de ruimte klein en het tempo waarin Nederland speelde (veel) te laag om een opening te forceren. 

Op dat moment blijven er praktisch twee opties over: je snelle aanvallers in de diepte wegsturen of via de wingbacks aanvallen. Oranje probeerde dat eerste wel met de basisplaats van Malen en dat lukte op één moment ook, de één-op-één-situatie waar Malen geen doelpunt uit wist te halen, maar voor de rest stuitte Oranje op een muur van Tsjechische verdedigers. Wanneer Oranje vanuit de flanken aanviel en de achterlijn (sporadisch) gehaald werd, ontbrak het in de zestien aan een echte afmaker die, ondanks een overbevolkt strafschopgebied, nog steeds de ruimte vindt om de bal achter de doelman te werken – zoals Patrik Schick wél lukte voor Tsjechië. 

Tsjechische tactische overklassing

Je zou zelfs kunnen zeggen dat De Boer tactisch is overklast door zijn Tsjechische collega Jaroslav Silhavy. De Oost-Europeanen deden hun huiswerk klaarblijkelijk beter dan Frank de Boer en zijn technische staff. Anders kun je niet verklaren dat Oranje ervoor koos om met twee dynamische spitsen te spelen terwijl je op voorhand al kon uittekenen dat Tsjechië zichzelf zou ingraven op eigen helft. Door dan alsnog voor Malen en Memphis als aanvalsduo te kiezen, zorg je er eigenlijk zelf voor dat de opbouw niet vloeiend verloopt. Je wéét immers dat Tsjechië in een 1-4-2-3-1-formatie aantreedt en dat je twee spitsen dan tussen twee centrale verdedigers en twee verdedigende middenvelders staan. Met andere woorden: dan wordt het op papier al moeilijk om deze over de grond te kunnen aanspelen én ervoor te zorgen dat het grootste gedeelte van de passes vanuit die positie ook bij de juiste kleur aankomen. 

Aangezien de vleugelverdedigers en centrale middenvelders van Oranje ook in de mandekking stonden, werd Stekelenburg vaak gedwongen tot het geven van een lange bal – ja: de centrale verdedigers waren aanspeelbaar, maar konden in die positie gemakkelijk onder druk gezet worden door de aanvallers van de Tsjechen. En ja, daar heb je ‘m weer: in zo’n situatie heb je veel meer aan een groot en sterk aanspeelpunt (Weghorst) dan aan een ‘gemaakte’ targetman (Memphis). Op het moment dat Weghorst in het elftal kwam, eindigden deze lange ballen wel vaker bij een speler van het Nederlands elftal. Toen was het kwaad echter al geschiet en moest Oranje met een man minder een achterstand goedmaken. 

Zonder dat sterke, diepe aanspeelpunt werd het voor Oranje onmogelijk om de ruimtes te creëren op het middenveld die spelers als Georginio Wijnaldum en Frenkie de Jong als geen ander kunnen bespelen. Het gevolg daarvan is dat deze spelers een lading aan kritiek krijgen omdat ‘de grote mannen zich niet laten zien’, terwijl de onderliggende tactische keuzes van De Boer en zijn technische staf daar ten grondslag aan liggen. De inschattingsfout van de bondscoach zorgde ervoor dat de grote namen niet in de situaties terechtkwamen waarin zij hun wereldklasse kúnnen tonen. 

Blunderparade 

Dat niet alleen De Boer, maar ook Matthijs de Ligt blunderde in het duel met de Tsjechen – hij gleed uit in een duel met Schick, sloeg de bal weg en kreeg een rode kaart – zorgde er uiteindelijk voor dat Oranje een kansloze avond beleefde in Budapest. Een avond waar een herboren voetbalnatie zijn nieuwe Oranje-gezicht aan de rest van Europa (en de wereld) kon tonen eindigde in het ellendige, grauwe aangezicht van het Oranje voordat Ronald Koeman de teugels in handen kreeg. 

Nu zijn ‘we’ weer die grote voetbalnatie die met zijn ziel onder zijn arm loopt. De ‘klassieke’ Hollandse School werd dood verklaard door De Boer en zijn gevolg, Het is alleen wel opmerkelijk om te zien dat De Boer nog steeds elementen van de oude denkwijze in zijn nieuwe spelplan wilde smeden. Opbouwen van achteruit, korte combinaties door het centrum: het zijn dominante elementen in een tactiek die, in deze vorm, louter gebruikt kan worden voor reactief voetbal. Maar dat zelfs die basisprincipes niet zijn ingeslepen bij Oranje, is misschien wel de grootste inschattingsfout geweest die De Boer kon maken. Een fout die hij, gelet de opeenvolging van verkeerde keuzes sinds zijn vertrek bij Ajax, eigenlijk niet meer mocht maken. In zo’n geval zit er maar één ding op: weer lekker één van de zeventien miljoen bondscoaches worden.