De Jong-toekomst in handen van vedette

FC Barcelona-voorzitter Joan Laporta deed er alles aan om Frenkie de Jong deze zomer van de hand te doen. De Nederlandse middenvelder stond afgelopen week alsnog op Old Trafford, maar wel ‘gewoon’ in het shirt van FC Barcelona. Met een nieuwe bezuinigronde en een transferzomer voor de boeg, neemt dat mogelijk dezelfde soap met zich mee als afgelopen zomer. Eén man kan daar verandering in brengen, en die heet geen Frenkie, geen Xavi en al helemaal geen Laporta.

Het moment dat Frenkie de Jong van Ajax naar FC Barcelona transfereerde, wisten Nederlandse voetbalfans het zeker. Onze Frenkie zou het middenveld van FC Barcelona gaan domineren zoals hij dat deed in de Johan Cruijff ArenA. Er was immers geen betere nummer zes te vinden dan de man die voor ruim tachtig miljoen euro werd verkocht aan Barcelona. Daar dachten de beleidsbepalers in Catalonië echter steevast anders over. Welke trainer er ook voor de groep stond de afgelopen jaren, geen van hen durfde het aan om van Frenkie dé nummer zes te maken.

Frenkie de Jong en de Barcça-sta-in-de-weg

De vraag is in Nederland nog steeds: waarom speelt Busquets zo veel bij FC Barcelona? De Jong bewijst al jaren een speler te zijn die veel meer dynamiek, acties en dreiging in zijn spel heeft dan die trage, bijna saaie speelstijl van Busquets. Als je alléén gaat kijken naar het voetbaltechnische gedeelte, dan steekt De Jong er met kop en schouders bovenuit.

Aangezien het voetballende gedeelte van het centrale middenveld bij FC Barcelona over het algemeen bij de dubbele acht (het centrale middenveld voor de verdedigende middenvelder, red.) ligt, geeft dat antwoord op de vraag waarom De Jong het grootste gedeelte van zijn wedstrijden als centrale middenvelder ingezet werd en wordt.

Dat heeft te maken met de opbouw van het middenveld. Barcelona speelt het moeilijkste voetbal dat er bestaat: in een lager tempo opbouwen, geduldig wachten tot er een openingetje ontstaat en dan in één of twee passes ervoor zorgen dat het tempo omhoog schiet, de tikki-takka’s van de grond komen en de defensie van de tegenstander dolgedraaid kan worden. In dat spel krijgt de nummer zes van Barcelona eenzelfde taak als bijvoorbeeld Edson Álvarez (Ajax), Ibrahim Sangaré (PSV) en Mats Wieffer (Feyenoord) vertolken: de balansbewaarder van de ploeg.

Dat ook FC Barcelona De Jong eerder als een technische en offensieve speler ziet, komt naar voren in de posities van de afgelopen seizoenen. In zijn eerste jaar bij Barcelona speelde hij 42 wedstrijden: 31 keer als centrale middenvelder (73%), tien keer als centrale middenvelder (24%) en één keer als linkermiddenvelder (1%). In zijn tweede seizoen (Ronald Koeman, red.) verschoof die focus meer naar zijn originele positie: van  de 51 wedstrijden speelde De Jong er 24 als centrale middenvelder (47%), achttien keer als verdedigende middenvelder (35%) en negen keer als centrale verdediger (18%).

Dat Koeman in een interview vóór zijn klus bij FC Barcelona stelde dat De Jong altijd centraal in de as moet spelen, zegt genoeg over de keuzes die de tegenwoordig bondscoach maakte. Zelfs Koeman koos het vaker voor De Jong als centrale middenvelder dan als verdedigende schakel – bij Barcelona was dat Busquets en bij het Nederlands elftal vaak Atalanta-middenvelder Marten de Roon (onder Koeman, red.). Dat Xavi, die als middenvelder nog op het veld stond met Busquets, voor zijn voormalig teamgenoot kiest, komt naar voren in de posities van De Jong op basis van vorig seizoen: de Nederlander werd in 85% van zijn speelminuten ingezet als centrale middenvelder en (percentueel gezien) speelde de Nederlander nog nooit zo weinig op zijn geliefde positie als vorig seizoen: zes wedstrijden (13%).

De belangrijkste ontwikkeling van De Jong

Dit seizoen speelt De Jong, mede door de blessure van Busquets, gevoelsmatig meer op zijn favoriete positie. Het leverde hem onder andere de bijnaam ‘El Jefe’ op, en die creatieve leidersrol heeft Busquets vanaf de verdedigende middenvelderpositie nog nooit gehad. Als je naar de percentages gaat kijken, valt er iets anders op. De Jong speelde tot nu toe 34% van zijn wedstrijden als verdedigende middenvelder en daarmee komt hij in hetzelfde vaarwater terecht als in zijn tweede seizoen in Barcelona.

Het belangrijkste verschil? Toen kreeg De Jong wekelijks kritiek, nu is z’n florissante speelstijl als de noten op de lofzangen.

Er is één reden daarvoor aan te wijzen: het overvloed aan wedstrijden dat De Jong op het centrale middenveld heeft gespeeld en vooral de spelsituaties waarin hij geplaatst werd. Daar wordt meteen gekeken naar zijn rendement – en als centrale middenvelder geeft De Jong (logischerwijs) meer assists en maakt hij ook makkelijker doelpunten. Maar het rendement waar De Jong zijn winst heeft behaald, ligt niet in die statistiek. Sterker nog: die is niet in een statistiek te vangen.

De Jong wordt pas sinds hij bij Barcelona speelt uitgedaagd om zijn voetballende comfort zone te verlaten. Op het centrale middenveld krijgt de 25-jarige middenvelder veel minder bewegingsvrijheid en minder handelingstijd. Dat onze landgenoot zich daar in het begin van zijn Barcelona-tijd nog uit probeerde te dribbelen of met loopacties zonder bal nog steeds de vrije ruimtes vond, had één gevolg: een lading kritiek en een transferzomersoap omdat de voorzitter het niet zag zitten in De Jong.

Dat de middenvelder zich toch weer in de basis van Xavi Hernández wist te spelen en steeds nadrukkelijker aanwezig is (ook als centrale middenvelder) heeft te maken met de belangrijkste ontwikkeling die De Jong de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. Bij Barcelona zoekt hij lang niet altijd meer naar de vrije ruimte voor een actie, een kap of een draai, maar draait zijn spel veel meer om positioneringen en zorgvuldigheid in het samenspel. Dat De Jong door in eerste instantie sneller te handelen (en betere teamgenoten) op een later moment in de aanval in een positie komt waar wél de ruimte ligt voor een actie, komt de basis van zijn spel alleen maar ten goede.

De Jong was een speler met een fabelleuze actie, een schitterende steekpass, maar het was ook de speler die het tempo uit de wedstrijd haalde op het moment dat hij géén mogelijkheid had tot een van die kernen van zijn spel. Die speler is De Jong nog steeds, maar daar zit één fundamenteel ingrediënt bij: de positioneringen en het vooruitdenken die van spelers als Sergio Busquets en Xavi van wereldklasse maken/maakten.

De sleutels van het Camp Nou

Dat Busquets’ fysiek al jaren een onderwerp van gesprek is in Spanje, de aanvoerder dit seizoen meer geblesseerd is dan afgelopen jaren en hij zijn aflopende contract nog niet heeft verlengd, zorgt  ervoor dat Xavi ongetwijfeld nu al verder aan het kijken is dan dit voetbaljaar. Als Busquets ingaat op de interesse van onder andere Inter Miami en Camp Nou verlaat, zal iemand anders de sleutels van het elftal in handen krijgen.

Als het chauvinisme kruipt waar het niet gaan kan, is Frenkie dé nummer zes. Voor een trainer gelden er echter andere wetten dan de trots van voetballend Nederland. De Spaanse tikkie-takka-specialist kent de voorwaarden van het karakteristieke Barcelona-spel, en vooral de zaken die niet opvallen op het moment dat er een aanval over talloze schijven, hakken en andere technische hoogstandjes in het doel eindigt.

De zes van Barcelona is de meest saaie positie ter wereld. Je kunt eigenlijk niets anders dan breeduit lopen, positie kiezen, zo snel mogelijk de bal naar de vrije zone van het veld verplaatsen en je weer zo positioneren dat er geen counter mogelijk is. Kun je De Jong het beste in die rol hebben? De afgelopen seizoenen was dat antwoord van de meeste trainers “nee”. Dat antwoord van Xavi kan “ja” worden, maar dan vooral in de wedstrijden dat Barcelona weinig risico loopt en “op papier” de wedstrijd al vanaf begin tot eind kan domineren – en je op bepaalde gebieden van het veld meer risico kán nemen om een doorbraak te forceren.

In veel gevallen blijft een speler zoals Franck Kessié, die tegen Manchester United samen met De Jong op het middenveld stond, daar een meer geschiktere kandidaat voor. De Jong is defensief sterk, maar aan de bal sterker. Bij Kessié ligt dat, net als bij Busquets, omgekeerd en op basis van de keuzes van de coaches in het recente verleden, hoeft De Jong niet de enige nummer zes te zijn om de sleutels van het Camp Nou in handen te krijgen. Die liggen, net als in de glorietijd van Barcelona, in handen van het brein van de ploeg: de hersenen van Xavi en de wondersloffen die Frenkie óók vanaf het centrale middenveld kan aantrekken.

Ten minste: als Laporta de ontwikkeling van De Jong deze zomer niet (opnieuw) wil gebruiken tegen de financiële stroppen van de club.