De Roger Schmidt Code is gekraakt

PSV ontsnapte tegen Vitesse van nieuw puntverlies. Trainer Roger Schmidt spiegelde zijn opstelling aan de Arnhemse opponent, maar zag dat dit in de eerste helft totaal verkeerd uitpakte. In de tweed helft ging het beter, maar de kritiek op de trainer was opnieuw niet mals. Toch lijkt de voorheen veelgeprezen oefenmeester zijn keuzes niet zonder reden te maken. Er blijft echter altijd één vraag hangen rondom deze keuzes: waarom? 

Aan het begin van het voetbalseizoen wist iedereen het zeker: Roger Schmidt gaat voor een aardverschuiving zorgen bij PSV. Misschien zelfs wel in het Nederlands voetbal. De Duitse oefenmeester was gewild door clubs uit de Bundesliga en de Premier League, maar koos met een dienstverband bij PSV niet voor de meest gemakkelijke weg. De zilvervloot meerde sinds het landskampioenschap van 2017/2018 niet meer aan in Eindhoven en daar zal naar alle waarschijnlijkheid ook dit seizoen geen verandering in komen. Daardoor neemt de kritiek op Schmidt, die juist was aangesteld om de Eindhovenaren weer richting de prijzen te leiden, met de week toe. Toch kan het niet zo zijn dat de Duitse oefenmeester op zijn achterhoofd is gevallen, al is het vooral de vraag waarom hij de keuzes maakt die bij anderen vraagtekens oproepen. 

Roger Schmidt 

De beweegredenen van de Duitse oefenmeester blijven over het algemeen een mysterie. De afgelopen maanden werd zijn wisselbeleid al vaak aan de kaak gesteld, levert een vraag over de fitheid van zijn spelers steevast een ontwijkend antwoord op en als je dan op sportieve gronden niet je gelijk haalt, is het logisch dat je onder druk komt te staan. De eerste helft van PSV tegen Vitesse was misschien wel het dieptepunt van de Schmidt-periode van PSV. Een die zonder twijfel symbool stond voor de dalende lijn die er in zijn ploeg zit, maar datzelfde geldt voor het feit dat Schmidt daarmee bevestigde dat bij zijn plan blijven op dit moment nog steeds de beste optie is om positieve resultaten te boeken. 

Desalniettemin kan je niet ontkennen dat de Duitse coach een inschattingsfout maakte. Niet alleen in de wedstrijd tegen Vitesse, waar zijn team in de eerste vijfenveertig minuten een onwennige indruk maakte door het 1-3-5-2-systeem, maar ook met zijn keuze voor een dienstverband bij de Eindhovenaren. Natuurlijk had de Duitser zich goed ingelezen over de club en kent hij mensen binnen de voetbalwereld die met de club te maken hadden, het verwachtingspatroon dat de coach van de selectie had, lijkt misschien iets te hoog gegrepen te zijn.
Als je kijkt naar de Duitser zijn persoonlijke referentiekader, dan kom je al snel uit bij Red Bull Salzburg. Schmidt was als trainer van de Oostenrijkse topclub uiterst succesvol: hij haalde in 99 wedstrijden bij de Oostenrijker gemiddeld 2,24 punten per wedstrijd (74% van maximale aantal) en boekte als trainer van die club onder meer twee overwinningen op Ajax in het Europa League toernooi. 

Schmidt zorgde er in een 1-4-2-4-systeem voor dat de Oostenrijkers gemakkelijk landskampioen werden en ook in Europa hoge ogen gooide. Met spelers zoals Sadio Mané, die later voor veel geld aan Liverpool werd verkocht, had de trainer ook het nodige spelersmateriaal tot zijn beschikking en kon hij teren op het uitstekende scoutingsnetwerk dat de Red Bull-clubs tot hun beschikking hebben. Wanneer je dan kennis gaat maken met een club als PSV, dan kom je al snel terecht bij een vergelijking met de tijd in Oostenrijk. Grote club, elk jaar kampioenskandidaat, prima financiën, alleen de sportieve prestaties van de afgelopen jaren vallen een beetje tegen. De realiteit is echter anders. RB Salzburg is al jaren een van de meest dominante ploegen in het Oostenrijkse voetbal en wint, met uitzonderingen daargelaten, vrijwel altijd de competitie. Als je Salzburg met één club in Nederland kunt vergelijken, dan is dat op dit moment Ajax. 

Liverpool

In Nederland kijken we soms gek op van de manier waarop Schmidt zijn elftal wil laten voetballen, maar de gehele voetbalwereld is het Volgassfussbal van de trainer geen uniek concept. Land- en generatiegenoot Jürgen Klopp heeft het volle bak onder druk zetten van de tegenstander en het spelen op de omschakeling tot een kunst verheven bij Liverpool. De resultaten van de denkwijze liegen er niet om: Klopp won vorig seizoen met The Reds met een straatlengte voorsprong het landskampioenschap en maakte het jaar daarvoor de fans van Liverpool blij met het binnenhalen van de Champions League. 

Je zou wel kunnen stellen dat Liverpool hét voorbeeld is voor PSV. De Engelse grootmacht speelt dan wel in een andere formatie, de manier van druk zetten en de wijze waarop de ploeg van Klopp probeert gebruik te maken van de fouten van de tegenstander komt overeen met de manier waarop Schmidt zijn ploeg wil laten spelen. Bij deze speelwijze hebben de aanvallers een belangrijke taak: naast hun taak om de doelpunten te maken, zijn de spitsen – in het geval van PSV over het algemeen Eran Zahavi en Donyell Malen – ook de eerste spelers die ervoor zorgen dat bij balverlies de tegenstander meteen onder druk komt te staan. 

Dat verklaart ook waarom Schmidt op het middenveld kiest voor twee ‘brekers’ zoals Ibrahim Sangaré en Pablo Rosario. Deze type spelers zorgen er niet alleen voor dat zij een (lucht)duel kunnen winnen als de tegenstander een lange bal speelt omdat ze onder druk staan, zij dienen daarnaast als slot op de deur voor de achterhoede, maar hebben eigenlijk één taak te veel. Op het moment dat je met twee brekers op het middenveld speelt, neem je automatisch op de koop toe dat het creatieve vermogen van andere plekken in het veld moet komen. Liverpool speelt daarom – wanneer Virgil van Dijk en Joe Gomez fit zijn – vaak met Fabinho op het middenrif als breker en zorgt er met een type Wijnaldum (dynamische middenvelder) voor dat er vanuit het centrum ook genoeg creatief vermogen is om een vloeiende doorstroom naar de aanval te garanderen. Dat laatste wordt nu vooral verwacht van Rosario, die daar vaker in mislukt dan succesvol is. 

Theoretische trainer

Dat komt in het geval van PSV dus vaak terecht bij de twee spitsen of de aanvallende middenvelders van de ploeg, die doordat de Eindhovenaren al ‘hoog’ op het veld staan veel minder ruimte krijgen. Daardoor wordt het elftal van Schmidt, ondanks de individuele kwaliteiten van spelers zoals Mario Götze, Mohamed Ihattaren en Donyell Malen, als team er gemakkelijk te verdedigen. Wanneer je als tegenstander de bal verliest tegen PSV, hoef je praktisch alleen te hergroeperen als elftal (terug in de organisatie gaan staan) of als je niet in de aanvallende modus staat, alleen maar een paar stappen terug te zetten om de ploeg vast te zetten en het de Eindhovenaren onmogelijk te maken om in scoringsposities (red zones, zoals Schmidt dat noemt) vrij te komen. 

In theorie werkt de aanpak van Schmidt dus wel, in de praktijk zijn er te veel haken en ogen om de werkwijze binnen één seizoen écht aan de praat te krijgen bij de Eindhovenaren. Dat een ‘laptoptrainer’ zoals Schmidt, die veel van zijn beslissingen laat afhangen van data, niet goed wordt ontvangen bij de Nederlandse voetbalfan is daarom ook wel te begrijpen: een winnend coach heeft altijd het gelijk aan zijn zijde, maar als de verliezer Schmidt heet, is er altijd een reden te noemen die niets met zijn tactiek of spelopvatting te maken heeft. In theorie heeft hij dan altijd gelijk, waardoor hij altijd bij zijn filosofie zal blijven.