Grijze muis geeft Nederlands elftal kleur

Oranje had weer de oude, vertrouwde kleur op het voetbalgezicht tijdens de wedstrijd tegen België. Het tactische plan van bondscoach Louis van Gaal, de uitvoering van zijn manschappen: het leek allemaal te kloppen. Waar Steven Bergwijn, Memphis Depay en vooral Frenkie de Jong de complimenten kregen, wordt de speler die deze uitblinkersrollen mogelijk maakte, bijna vergeten. 

Het regende complimenten na de 1-4 overwinning van Nederland op België in de Nations League. Oranje ging als de underdog de Derby der Lage Landen in, de Belgen werden immers dit jaar pas van de eerste plek van de wereldranglijst gespeeld door Brazilië, maar sterren als Kevin De Bruyne, Eden Hazard en Romelu Lukaku, die in de eerste helft al met een blessure uit viel, vonden geen weg door het strak georganiseerde elftal van bondscoach Louis van Gaal. De ervaren topcoach was zichtbaar opgelucht na de overtuigende overwinning van zijn elftal, strooide met complimenten en liet één belangrijke kracht, misschien wel doelbewust, buiten zijn beschouwing. 

België – Nederland

Natuurlijk was het niet moeilijk om Bergwijn en De Jong al uitblinkers aan Oranje-kant aan te wijzen. Memphis was met zijn twee doelpunten ook belangrijk – en dat zonder de vaste partner van het Wijnaldum-Depay-tandem in Oranje – maar vooral de manier waarop De Jong zich manifesteerde als de architect van het Oranje-voetbal, deed denken aan de tijd dat hij bij Ajax vanuit het defensieve middenveld de beste middenvelders ter wereld zijn hielen liet zien. Social media stonden meteen vol met berichten over het verschil tussen het spel bij FC Barcelona en Oranje en als je gaat kijken naar de samenstellingen van de verschillende elftallen, is het volkomen logisch dat De Jong zo’n dominante rol op het middenveld bij Barcelona niet kan innemen. 

Dat Oranje met ‘een plat’ middenveld startte en de aanvallende middenvelder-zone voor de inschuivende middenvelders en inzakkende spitsen was in combinatie met de ‘hoge opstelling’ van de Belgen en het slordige spel van de Rode Duivels de reden dat Oranje vaak snel kon omschakelen en de bal met één lange pass, door de lucht of over de grond, een doelrijpe kans kon produceren. Nu gaf Van Gaal het zelf al aan: België speelde in hetzelfde systeem, waardoor er automatisch meer ruimte ontstond voor Oranje, helemaal wanneer de bal in de Belgische opbouw werd onderschept. 

Daardoor creëerde Van Gaal een situatie waarin Oranje in de gevaarlijke ‘omschakelposities’ op het veld (de as van het veld) in zowel de linker, de rechter als de centrale zone een mannetje had staan die aanspeelbaar was voor een snelle tegenaanval. Op die manier werd Memphis doeltreffend weggestuurd en maakte Virgil van Dijk met een lange bal op Daley Blind, die Memphis bediende voor zijn tweede treffer van de avond. In tegenstelling tot de ‘WK 2014’-variant van dit systeem, lukte het Oranje ook op basis van positiespel de betere te zijn. 

Frenkie de Jong

De manier waarop Frenkie de Jong gefaciliteerd wordt in het huidige systeem, is daar de belangrijkste reden van. De middenvelder van FC Barcelona was met 7,8% van het totale balbezit de Oranje-speler die het meest aan de bal was, zette twee dribbels in (allebei geslaagd) en gaf vier belangrijke passes en één assist. Dat wij, chauvinistisch als we zijn op het moment dat Oranje wint, daarna het ongeloof uitspreken dat De Jong dit niveau nog nooit bij FC Barcelona heeft gehaald, is in eerste instantie een heel normale. 

Bij het Nederlandse elftal is het middenveld, net als bij Ajax, rondom de specifieke kwaliteiten van De Jong gebouwd. Door de keuze voor ‘wijde centrumverdedigers’ als Jurriën Timber en Nathan Aké, twee centrumverdedigers die genoeg snelheid en kracht hebben om door te dekken, en twee wingbacks worden de ‘defensieve middenvelder’-zones al afgedekt door andere spelers. Steven Berghuis zwierf zoals vanouds over het veld om zich aanspeelbaar te maken in de opbouw en zijn creatieve vermogen aan te spreken op het moment dat De Jong zijn rol als spelverdeler vervult. De belangrijkste kracht achter het uitblinken van De Jong, heette tegen België Davy Klaassen. 

De middenvelder van Ajax speelde eigenlijk in de rol die Frenkie bij Barcelona vervult. In beginsel leken Klaassen en Berghuis uit te maken wie er richting de nummer tien positie schoof. In veel gevallen bepaalde de individuele actie van De Jong dat: op het moment dat de Barcelona-middenvelder ervoor koos om de diepte in te dribbelen, deed Klaassen een paar stappen terug om de positie van De Jong over te nemen en aanspeelbaar te zijn in de opbouw. Daarmee maakte Van Gaal eigenlijk op een andere manier gebruik van de kwaliteiten die van Klaassen ‘Mister 1-0’ maken. Nu alleen om die eerste tegentreffer tegen te houden. 

Vanwege zijn rol speelde Klaassen een vrijwel anonieme wedstrijd, maar was hij daarom van doorslaggevend belang voor de vrijheid die Frenkie genoot tegen België. Daardoor bouwde Van Gaal ‘achter’ De Jong nóg een voetballend aspect in zijn middenveld, terwijl ‘normaal gesproken’ daar een speler als Marten de Roon of Teun Koopmeiners stond. Dat zijn spelers die defensief en fysiek sterker zijn dan Klaassen, maar niet het vermogen hebben om ten alle tijden op de juiste positie te staan in een spelsituatie. Dat is voor Klaassen niet alleen zeer nuttig in de zestien, maar ook op het aanvallende middenveld en in de speelgedachten van Oranje al helemaal: juist door zijn ‘grijze muis-spel’ zorgde Klaassen ervoor dat Oranje kleur kreeg tegen De Rode Duivels. 

Grijze muis

Bij FC Barcelona is De Jong die grijze muis. Sterker nog: bij FC Barcelona speelt het hele middenveld in principe in dienst van het bedienen van de individuele kwaliteit in de aanval – waar onder andere het succes van MSN (Messi, Suarez, Neymar, red.) op gebouwd werd. Daardoor is het belangrijk dat de middenvelders hoogstens in een zone spelen, maar ten alle tijden op hun positie blijven staan zodat bij balverlies er snel druk gezet kan worden en middels een lange bal of een fout van de tegenstander weer balbezit kan worden afgedwongen. 

Als je als middenvelder niet de creatieve motor van de ploeg bent, is het ook een heel stuk lastiger om uit te blinken. Kijk maar naar de wedstrijd van Klaassen tegen de Belgen: door die acties van De Jong, de opwellingen van Bergwijn en Memphis en een Berghuis die overal op het veld opdook, was er ook bijna geen aandacht meer over voor het simpele spel van de Ajax-middenvelder. Daarmee had hij een ongelofelijk belangrijk aandeel in de teamprestatie van Oranje: hij was niet alleen de balansbewaarder, maar ook de speler die met één stap en één pass de creatieve meesterbreinen van Oranje in een ‘vrije’ positie aan kon spelen. 

Dat biedt zowel defensieve als offensieve voordelen. Je hebt, net als met De Roon, altijd een speler ‘in de middencirkel’ staan die een diagonale pass eruit kan halen én die in tegenstelling tot De Roon wel het voetballende vermogen en de handelingssnelheid heeft om het spel vanaf de eerste schakel in het middenveld te versnellen – hetzelfde als de situatie met De Jong in de as. Dat De Jong verreweg het meeste werd aangespeeld en Klaassen van alle Oranje-middenvelders de minste balcontacten had, onderstreept dat nog maar eens: het gaat er op die positie immers niet om dat je een schitterende steekpass of fabuleuze actie in huis hebt, maar dat je zó goed simpel kunt voetballen dat het niet eens opvalt hoe belangrijk je bent voor een elftal, zelfs als je nooit voor Liverpool of Paris Saint-Germain gespeeld hebt

TIP: Pak 1.8x je inzet als Nederland van Wales wint!