Groningse hockeyer blufte zich binnen in Mexicaanse voetbal en filmwereld

De kans is klein dat één van de hockeyers die actief waren op de Olympische Spelen in Parijs de overstap maakt naar het profvoetbal. Ondenkbaar eigenlijk. En juist dat maakt het verhaal van Gerard Hijlkema zo bijzonder. De Groninger speelde als hockeyinternational op de Olympische Spelen van 1968 en blufte zich vervolgens het profvoetbal van Mexico in. Een portret van een bijzondere sportman, avonturier pur sang en markante persoonlijkheid met een leven als een film.

Portret van Gerard Hijlkema, Olympisch hockeyer en voetballer bij FC Groningen en Atlante CF

In Groningen en in de hockeywereld is het verhaal van de hockeyinternational die voetballer werd enigszins bekend. Hijlkema zag geen brood in zijn hockeycarrière en zocht twee jaar na de Olympische Spelen van 1968 een nieuwe uitdaging. Tijdens een proeftraining bij het toenmalige GVAV maakte hij met zijn snelheid en fysieke kracht indruk op trainer Ron Groenewoud, die hem opnam in de selectie. “Het was bijzonder dat ze een hockeyer binnenhaalden”, vertelt Jan Mennega, die een jaar later bij de club kwam, vanaf dat moment FC Groningen geheten. “Maar het paste bij Gerard. Hij was niet bang om die overstap te maken. Hij was een showman met zelfvertrouwen en goede looks voor de dames. Als hij binnenkwam, kwam er echt iemand binnen. Maar niet op een arrogante manier. Hij was een charmante bluffer.”

Maar Hijlkema kon volgens zijn voormalig ploeggenoot ook daadwerkelijk aardig voetballen. “Hij had geen gepolijste techniek, omdat hij altijd had gehockeyed, maar hij was razendsnel. Daar heeft hij zijn carrière op gebouwd. Ik herinner me een wedstrijd tegen Sparta Rotterdam, waarin hij twee keer scoorde tegen Pim Doesburg, geen slechte keeper.” Toch lukte het Hijlkema nooit om een vaste basisplaats te bemachtigen bij FC Groningen. Hij was niet het type dat stilletjes op de bank bleef zitten, dus na twee seizoenen was het tijd voor een volgende uitdaging. De Groninger boekte een ticket naar Mexico, het land waar hij als hockeyer actief was op de Olympische Spelen. “Ik weet niet precies waarom hij vertrok”, vertelt Mennega. “Voor mijn gevoel was hij ineens weg. Ik heb nog wel contact met hem gehouden, maar helaas is Gerard in 2002 overleden door een hartstilstand. 56 jaar oud. Veel te jong voor iemand die alles uit het leven wilde halen.”

Onbekend avontuur

Over zijn plotselinge vertrek naar Mexico en zijn leven daar is minder bekend. De ploeggenoten die achterbleven in Groningen kregen verhalen door over een groots avontuur. Hijlkema werd voetballer bij CF Atlante, een profclub in Mexico-Stad, en door zijn imposante fysiek en vlotte babbel groeide hij uit tot een posterboy, die op billboards stond en in films speelde. Regelmatig trok hij naar de populaire badplaats Acapulco, waar hij zich onderdompelde in de glamour van de artiestenwereld van de jaren ‘70. Op internet zijn uiteenlopende verhalen te vinden over hoe het Hijlkema daarna verging. Hij zou in Mexico zijn gebleven of naar Sacramento zijn getrokken. In 2002 zou hij zijn overleden in Acapulco of in Merida, aan de andere kant van Mexico. Om de waarheid te achterhalen, zoeken we via LinkedIn contact met een Amerikaan die ook Gerard Hijlkema heet, woonachtig in Sacramento. Het blijkt zijn zoon. Hij staat ons graag te woord over zijn vader.

“Mijn vader groeide op in Groningen en hield enorm van voetbal, maar door zijn broer ging hij hockeyen. Hij deed het zo goed, vooral vanwege zijn snelheid, dat hij mee mocht naar de Olympische Spelen in Mexico. Daar verbleef hij bij een gastgezin, een rijke familie in Mexico-Stad. Zij hadden een zoon van dezelfde leeftijd, Toño Gudiño, die in de jeugd van Club América speelde. Mijn vader vond het allemaal erg interessant en genoot van die weken in Mexico, waar alles anders en nieuw was. Terug in Nederland verloor hij de interesse in hockey en ging hij voetballen bij FC Groningen. Maar na een paar jaar zag hij dat zijn carrière nergens heen ging. Zijn vriend in Mexico nodigde hem via een brief uit om daarheen te komen en mijn vader ging het avontuur aan. Hij wilde altijd iets groots nastreven, dat hoorde bij zijn persoonlijkheid. Vanwege zijn looks en sportprestaties werd hij altijd bestempeld als speciaal, en zo leefde hij ook. Ik zou willen dat ik meer over zijn Mexicaanse avontuur wist, maar hij praatte met mij nooit veel over vroeger. Je zou eens navraag kunnen doen bij Rafael Puente, zijn ploeggenoot en vriend bij Atlante.”

Vervanger van Johan Cruijff

“Hallo? Met wie heb ik het genoegen?”, zegt Rafael Puente wanneer hij de telefoon opneemt. De voormalig doelman van Atlante, Club América en de Mexicaanse selectie is inmiddels 74 jaar. Als analist is hij een beroemdheid in eigen land, maar hij neemt graag de tijd om zich Gerard Hijlkema te herinneren. “Ik kende Gerard, moge hij rusten in vrede, erg goed. Toen hij bij Atlante binnenkwam, vertelden ze mij dat hij ooit was ingevallen voor Johan Cruijff. Dat moest een goede speler zijn.” Door zijn ervaringen in Nederland vermoedelijk iets aan te dikken, wist Hijlkema een contract te verdienen bij Atlante. In werkelijkheid speelde hij in zijn tijd bij FC Groningen niet mét, maar tegen Cruijff. Mogelijk was het een spraakverwarring tussen hem en zijn nieuwe club, maar een knap staaltje bluf was ook niet uitgesloten bij de oud-hockeyer, die brutaal genoeg was om zo een voet tussen de deur te krijgen.

“Gerard was een geweldig persoon”, gaat Puente verder. “Hij nam het voetbal zeer serieus, maar genoot daarnaast van het leven. In die tijd was hij samen met een Argentijnse actrice, Marcela López-Rey, een bekendheid in Mexico. Via haar kwam hij in de glamourwereld van Acapulco terecht. Hij begaf zich tussen de internationale zakenmensen en artiesten op privéstranden en in luxe villa’s. Ze vonden hem interessant, met zijn Olympische geschiedenis, Nederlandse afkomst en zijn charismatische uitstraling. Hij zorgde ervoor dat hij er fit en gebruind uitzag. Daardoor ging hij ook als model aan het werk. Gerard deed fotoshoots voor magazine en reclameborden en speelde kleine rollen in verschillende films. Hij voelde zich helemaal thuis in die wereld.”

Vertrek naar Amerika

Hijlkema genoot van het leven, het strand en de avonturen in Mexico, maar vertrok na anderhalf jaar bij Atlante. Volgens zijn zoon was daar een belangrijke aanleiding voor. “Mijn vader hoefde van de club niet weg. Maar terwijl hij aan het joggen was in de bergen rondom Mexico-Stad, stal iemand zijn auto. Een MG, een mooie auto in die tijd. Hij probeerde bij de club een vergoeding te regelen, maar ze hielpen hem niet. Hij was teleurgesteld en besloot naar de Verenigde Staten te vertrekken.”

Het voetbal in de Verenigde Staten stond in de jaren ‘70 in de kinderschoenen met een nieuwe landelijke competitie, waar Pelé en George Best zouden gaan spelen. Hijlkema speelde één seizoen op semi-professioneel niveau in Texas en trok daarna langs verschillende clubs aan de westkust. De Groninger vestigde zich in Californië, waar hij zijn vrouw Terrie ontmoette en twee kinderen kreeg. Na zijn actieve carrière zette hij in Sacramento een voetbalschool op. De avonturier van weleer gaf met een zak ballen en pionnen in een parkje fanatiek training aan jongens en meisjes die wilden voetballen.

Oud-trainer Hans Westerhof kwam via gedeelde connecties in Groningen met Hijlkema in contact en ging bij hem op bezoek in Sacramento. “Ik werkte als hoofd jeugdopleiding bij Ajax en werd uitgenodigd door een voetbalkamp in Amerika. Daardoor was ik in de buurt en ging ik langs. Gerard was een markant figuur. Altijd vrolijk, veel humor en geliefd bij veel mensen. Hij hield van voetbal en had op een bijzondere manier carrière voor zichzelf gemaakt. Toen ik in 1996 trainer was bij FC Groningen heeft hij in het kader van de trainerscursus nog stage bij mij gelopen. Ook dat deed hij met volle overgave.”

Complete shock

Van 1993 tot 1996 woonde Hijlkema voor enkele jaren weer in Groningen om de trainingscursus af te ronden. Daarna keerde hij terug naar Sacramento, waar hij zijn voetbalschool en het strand dichtbij had. Toch bleef Mexico, zijn eerste buitenlandse liefde, hem aantrekken. Zijn voormalig ploeggenoot Rafael Puente gaf hem de kans om terug te keren. “Ik werd in 1996 trainer bij Pachuca en nam Gerard mee als conditietrainer. We trainden twee keer per dag, woonden in hetzelfde huis en waren 24 uur per dag samen. Gerard nam zijn werk serieus en werd gerespecteerd door de spelers. Helaas was het project snel voorbij. Je kunt een geweldige trainer zijn, maar in Mexico zetten ze je zonder bedankje aan de kant.”

Hijlkema ging weer in Sacramento wonen, maar bleef Mexico vaak bezoeken voor vakanties. In 2002 nam hij zich voor om een nieuw leven op te bouwen in Merida, waar zijn voormalige penvriend van de Olympische Spelen inmiddels woonde. De Nederlander kon er een semi-professioneel team gaan coachen, maar midden in de verhuizing ging het mis. “Ik werd gebeld door Toño Gudiño, zijn vriend van de Olympische Spelen, die ik ook kende vanuit de jeugdopleiding van Club América”, vertelt Rafael Puente. “Hij vertelde me dat Gerard tijdens het sporten zijn portemonnee was kwijtgeraakt. Hij rende terug om deze te zoeken en eenmaal weer thuis, kreeg hij een hartstilstand. Dat was voor iedereen een complete shock, omdat hij zo’n fitte atleet was. Voor iemand die het maximale uit het leven wilde halen, is het helaas te vroeg geëindigd.”

In zijn voetsporen

Zijn zoon sluit niet uit dat er een genetische aandoening aan de hartstilstand ten grondslag lag. Zelf kreeg hij namelijk te maken met hartritmestoornissen, toen hij als voetballer bij FC Groningen in de voetsporen van zijn vader trad. “Ik wilde altijd profvoetballer worden en kreeg van mijn vader de training die hij als hockeyer niet had gehad”, vertelt Gerard Jr.. “Vlak na zijn overlijden kreeg ik de kans voor een stage bij het tweede elftal van FC Groningen. Joop Gall was de trainer en ik kreeg een amateurcontract voor één jaar. Ik had helaas veel blessures en moest uiteindelijk door hartproblemen stoppen. Tijdens een wedstrijd voelde ik mijn hart ineens heel snel kloppen. Ik was bang, omdat mijn vader net een hartstilstand had gehad. Er kwam niets schokkends uit de tests en ik bleef spelen, maar na een paar maanden gebeurde het weer. Ik viel bijna flauw op de training. De dokter verwees me door naar het ziekenhuis en daar ben ik zeven weken gebleven. Ik bleek een hartritmestoornis te hebben en kreeg een inwendige defibrillator in mijn borst. De dokter gaf me het advies om niet meer te voetballen. Dat was slecht nieuws, maar ik ben er nog.”

Gerard Jr. is blij dat zijn vader op positieve wijze wordt herdacht door zijn oude vrienden. Zelf heeft hij hen jarenlang niet gesproken, maar de herinneringen aan zijn vader maken hem trots. “Voor mij was het normaal dat mijn vader uit Nederland kwam, hockeyer en voetballer is geweest en regelmatig naar Mexico ging. Ik hoorde van veel mensen in Groningen hoe charismatisch hij was en hoe snel hij kon lopen. Het is bijna een mythe geworden, die nu nog steeds wordt verteld. Ik besef door deze verhalen weer dat zijn levensloop niet gemiddeld is en dat mijn vader voor veel mensen een bijzondere man was.”