Kermisspitsen PSV verpulverd door Feyenoord-aanvallers

Het is inmiddels anderhalf jaar geleden dat Roger Schmidt zijn intrede bij PSV deed. De Duitse oefenmeester zorgde in anderhalf jaar voor veel controverse, maar een stabiel draaiend elftal heeft de Duitser nog niet weten samen te stellen. Dat heeft voor een groot deel te maken met de invulling van de aanvallend ingestelde spelers, zo wijst onderzoek van SoccerNews uit. Feyenoord laat zien hoe het wél moet. 

Ondanks dat PSV de afgelopen anderhalf jaar alleen de Johan Cruijff Schaal won, is de club één van de meest besproken onderwerpen binnen voetbalminnend Nederland. De Eindhovenaren kozen aan het begin van vorig seizoen voor een nieuwe route met de Duitse coach Roger Schmidt. Bijna anderhalf seizoen later is de Eredivisie inmiddels gewend geraakt aan de uitbarstingen van de flamboyante Duitse oefenmeester, maar zijn de prestaties van de coach buiten het veld die nog steeds het meest tot de verbeelding spreken. Mijn zijn preken over het spel zonder bal in het achterhoofd, is het aanvallende positiespel van de Eindhovenaren nog steeds een zorgenkind (en dat zal het waarschijnlijk blijven totdat Schmidt vertrekt). 

PSV en voetbal zonder bal

Schmidt houdt er voor Nederlandse begrippen een bijzondere voetbalvisie op na. De Duitse oefenmeester verklaarde vanaf het begin het spel zonder bal bijna heiliger dan de prestaties aan de bal. De spelers van PSV moesten flink in het gareel en er werd een nieuw speelsysteem (4-2-2-2, red.) ingevoerd waardoor de Eindhovenaren vanuit hun startformatie al meer spelers in aanvallende posities zouden hebben. De praktijk wees in het eerste seizoen van Schmidt echter vaker iets anders uit: op het moment dat de Eindhovenaren in balbezit waren, stokte de aanvallen vaak nog voordat ze begonnen waren, om te eindigen met een opbouw die volledig was ingericht op de (lange) pass van centrale verdediger Olivier Boscagli, die nu samen met centrale verdedigingspartner Ramalho vaak voor de lange bal van achteruit zorgt.

Dat mag voor Eredivisie-begrippen een opmerkelijk strijdplan zijn, er zit wel degelijk een gedachten achter. Dit seizoen speelt PSV dan wel met een ‘teruggetrokken tweede spits’, iets wat je ook zou kunnen omschrijven als een aanvallende middenvelder. Daardoor leek het aan het begin van het seizoen tijdens de strijd om de Johan Cruijff Schaal dat de Eindhovenaren een heel ander spelprincipe erop nahielden. Die schijn bedriegt echter, wijst de eerste fase van de Eredivisie uit, en dat is eigenlijk ook helemaal niet vreemd. 

Als topclub heb je over het algemeen meer kwaliteiten dan je tegenstander. Dat gegeven neemt als topploeg één nadeel met zich mee: je moet je altijd door een leger aan defensief ingestelde spelers voetballen om überhaupt in scoringspositie te komen. Op zo’n moment is het op zijn minst opmerkelijk dat je als trainer niet voor een focus mét bal gaat: een beter team is over het algemeen ook meer in balbezit. Focus je jezelf op het spel zonder bal, ben je automatisch een team aan het vormen dat beter is in de omschakeling dan in de opbouw en aanvallende dominantie. 

Aanvallend voetbal vs. aanvallend staan

De aanvallers van PSV zijn, nog meer dan bij andere topploegen in Nederland, de eerste lijn van de defensie. Dit seizoen spelen vooral Eran Zahavi en Carlos Vinicius in de Eindhovense aanval. Dat er aan het begin van dit seizoen werd gekozen voor de huurling van Benfica in plaats van het terughalen van Luuk de Jong, heeft te maken met de eisen aan het spel zonder de bal van een PSV-aanvaller. Zowel Vinicius als Zahavi zijn spelers die bovengemiddeld snel zijn voor een aanvaller en allebei een hoge arbeidsethos en stalen longen hebben. Dat zijn de drie favoriete spelerseigenschappen voor een Schmidt-aanvaller. De focus op deze kwaliteiten zorgt er ook voor dat de aanvalsstijl van de Eindhovenaren zo voorspelbaar is als het verhaal van Hans en Grietje. 

De kwaliteit van de positionering van een aanvaller is af te leiden uit de doelpuntenconversie (het percentage doelpunten uit gemiddelde schoten per negentig minuten, red.). Gemiddeld schiet Zahavi 2,6 keer per wedstrijd, ziet hij 69% van die schoten op doel verdwijnen en heeft toch een conversiescore van slechts 18%. Voor Vinicius geldt eigenlijk hetzelfde: de Braziliaanse spits schiet gemiddeld drie keer per wedstrijd, doet dit met een conversie van 17%, waarmee er ook bij Vinicius meer kansen mis dan raak gaan. Met andere woorden: Zahavi (65% op doel) en Vinicius (43% op doel) schieten over het algemeen vaker op doel dan mis, maar een doelpunt levert dat in vergelijking met de spitsen van concurrenten minder vaak op.

Dat leidt tot een pijnlijke conclusie. PSV zet zijn spelers wel ‘hoger’ op het veld weg. Dat dit nog geen garantie is tot aanvallend en dominant voetbal, is eigenlijk de onderlaag dat onder de afgelopen anderhalf jaar ligt. Dat Zahavi, Vinicius, of wie er dan ook in de spits staat bij PSV, wel schotkansen krijgen maar niet in de positie staan om deze ballen ook met meer regelmaat tegen het net te werken, heeft vooral te maken met de positionering op het moment dat zij de bal op doel werken. 

Positionering aanvallers

Het komt wel eens vaker voor dat een club een andere vaarroute kiest op het moment dat er een nieuwe trainer aangesteld moet worden. Feyenoord maakte zo’n proces laatst nog mee. De Rotterdammers wisselden de behoudende tactiek van Dick Advocaat in voor het aanvallende spelconcept van Arne Slot. De voormalig trainer van AZ heeft binnen een half jaar ogenschijnlijk al meer voor elkaar gekregen dan Schmidt in anderhalf jaar tijd bij de Eindhovenaren. Natuurlijk: bij ontwikkeling horen ups en downs, maar toch bewijzen de statistieken dat Slot bij Feyenoord al iets beter doet dan Schmidt bij PSV. 

Bryan Linssen (52% schoten op doel) en Cyriel Dessers (36% schoten op doel) schieten over het algemeen minder tussen de palen dan Zahavi (65%) en Vinicius (43%) en toch ligt de doelpuntenconversie van de Feyenoord-aanvallers (veel) hoger dan de PSV-spitsen: Dessers staat in 35% van de schotpogingen op de juiste plaats om te scoren, Linssen in 27% van de gevallen, terwijl Vinicius (18%) en Zahavi (17%) niet aan die percentages komen. Ondanks het feit dat de aanvallers ongeveer evenveel op doel schieten per wedstrijd, lukt het de Feyenoord-aanvallers wel om vaker te scoren. 

En als je de kwaliteiten (en de salarisstrook) van Zahavi en Vinicius naast Linssen en Dessers zet, zou dat verschil eerder andersom moeten zijn. 

Feyenoord-les

Dat alléén Noni Madueke qua doelpuntenconversie (33%) in de buurt komt van de huidige aanvallers van Feyenoord maar in verhouding met de spitsen van PSV weinig schiet (1,5 schot per negentig minuten), zegt eigenlijk alles over het spel van de Eindhovenaren: zonder individuele actie is er vrijwel geen ruimte om jezelf in een goede scoringspositie te spelen. Vinicius en Zahavi schieten alsof ze op de kermis staan en een teddybeer voor hun meisje willen winnen. Dessers en Linssen zijn minder hitsig om te scoren én komen door de gekozen tactiek van Slot vaker in een positie waar de kans groter is om doel te treffen (lees: een uitgespeelde kans die ertoe leidt dat een spits een vrije schietkans krijgt in of rondom de zestien in plaats van schieten terwijl er veel verdedigers voor je staan). 

Het belangrijkste verschil tussen de twee ploegen? Slot laat zijn elftal bij Feyenoord voetballen vanuit balbezit, terwijl Schmidt zijn team nog steeds laat focussen op het spel zónder bal. Daardoor lopen de aanvallers van PSV eigenlijk altijd minimaal één stap achter de feiten aan: op het moment dat je al in positie staat, ben je een stuk gemakkelijker te verdedigen op het moment dat je in positie komt. Daardoor laat Slot eigenlijk binnen een half seizoen zien dat een ommezwaai van defensief voetbal (lees: de tijd dat Phillip Cocu met de scepter zwaaide in Eindhoven) naar aanvallend voetbal mogelijk is zo lang je de focus legt op het spel in balbezit. En ja, dat klinkt logisch: de praktijk wijst bij PSV nog steeds anders uit.

Denk jij dat Feyenoord kampioen wordt? Verdien 6 keer je inleg bij bet365! Bij PSV is de odd 2.75!