Laatste EK-halve finale Nederland: ergernis, péch en afscheid van generatie

Nederland plaatste zich zaterdagavond voor de halve finale van het Europees kampioenschap in Duitsland. Het land heeft maar liefst twintig jaar moeten vechten voor die prestatie. In 2004 was het namelijk voor het laatst dat Oranje tussen de laatste vier landen stond. Hoe bracht het Nederlands elftal zich er destijds vanaf?

Inside: Nederland tijdens EK in Portugal

Na het mislopen van het wereldkampioenschap van 2002 onder leiding van Louis van Gaal, nam Dick Advocaat het stokje over. Met de hakken over de sloot plaatste Nederland zich voor het eindtoernooi in Portugal, waarbij het in een poule terechtkwam met Tsjechië, Duitsland en Letland. Voorafgaand leek het een redelijk eenvoudige poule, maar niets was minder waar. Vooral de nederlaag tegen Tsjechië zorgde voor bakken kritiek. Advocaat wisselde in het duel de uitblinkende Arjen Robben en dat kwam hem duur te staan, mede door uitspraken van zijn assistent Willem van Hanegem.

De situatie liep zelfs zover uit de hand, dat minister-president Jan Peter Balkenende zich ermee ging bemoeien. Hoewel Advocaat woedend was over de harde meningen uit Nederland, wist hij in de kwartfinale te winnen van Zweden. Nederland slaagde er niet in om de tegenstander al in de reguliere speeltijd uit te schakelen, maar strafschoppen boden uitkomst. Dat was bijzonder: nog nooit was het Oranje gelukt om op een eindtoernooi met penalty’s te winnen. Edwin van der Sar was de grote man van het veld met de winnende redding, waardoor Nederland naar de halve finale ging.

Gastland Portugal de moeilijke tegenstander

Advocaat had in Portugal de beschikking over een mix van ervaren spelers én aanstormende talenten. Vlak voor de finale besloot hij echter terug te grijpen op de oude generatie. Van der Sar stond onder de lat en had voor zich Michael Reiziger, Jaap Stam, Wilfred Bouma en Giovanni van Bronckhorst staan. Op het middenveld maakte de oefenmeester gebruik van Edgar Davids, Clarence Seedorf en Philipp Cocu. Tot slot zette Advocaat Marc Overmars aan de rechterkant van de aanval neer, stond Ruud van Nistelrooij in het centrum en speelde Robben vanaf links.

Geheel anders dan in de huidige tijd, had Nederland de beschikking over vier topspitsen. Advocaat selecteerde namelijk Van Nistelrooij, Patrick Kluivert, Roy Makaay en Pierre van Hooijdonk. Aan de andere kant van het speelveld stonden er echter eveneens een aantal (aankomende) giganten. Zo beleefde Cristiano Ronaldo voor het eerst een EK, en er zouden nog een hoop volgen. De voetballer van destijds Manchester United was niet de enige topspeler. Deco maakte in 2004 de overstap naar FC Barcelona en Luís Figo speelde bij de grote concurrent Real Madrid.

Waar Nederland hoopte dat het goed kon beginnen, ging het tegen Portugal al binnen een half uur mis. Ronaldo stond bij een hoekschop volledig vrij en had geen enkel probleem om de bal tegen de touwen te koppen. Het was een grote tegenslag voor Oranje, dat via Overmars en Van Nistelrooij iets terug wilde doen. Waar de buitenspeler de bal echter hoog over schoot, stond Van Nistelrooij bij zijn treffer in buitenspelpositie. Ondertussen kreeg Portugal ook kansen. Figo draaide vanaf de rechterkant naar binnen en schoot op doel, waarbij Van der Sar de bal tegen de paal zag belanden.

Na de theepauze hoopte Advocaat met wat omzettingen de wedstrijd naar zich toe te trekken, maar dat lukte niet. Sterker nog: Portugal kwam op een 2-0 voorsprong. Opnieuw ging het mis bij een hoekschop. Maniche ontving de bal en schoot vanaf grote afstand richting het doel van Van der Sar. De doelverdediger strekte zich nog wel volledig om een poging te wagen om de bal tegen te houden, maar dat lukte niet. Aan het einde van het duel maakte Jorge Andrade nog een eigen doelpunt, waardoor Oranje terugkwam in de wedstrijd. Verder dan 2-1 kwam het echter niet.

Startschot voor succesteam Nederland

Het EK in Portugal bleek het startschot te zijn voor een nieuwe generatie. Spelers als Frank de Boer, Davids, Stam en Kluivert keerden niet meer terug in de selectie en enkele grote talenten vulden hun plek moeiteloos in. Zo braken bij Ajax Rafael van der Vaart, Wesley Sneijder, John Heitinga en Nigel de Jong door. De laatste speler was er in 2004 dan niet bij, maar dat veranderde toen Marco van Basten aan het roer kwam te staan. De oud-topvoetballer wilde niet langer kijken naar het verleden en voerde meerdere grote wisselingen in het team door.

Met het toernooi was het de derde en laatste keer dat Nederland in de halve finale stond. Waar Oranje eerder in 1992 en 2000, waarin het respectievelijk van Denemarken en Italië verloor na strafschoppen, eruit vloog, was het ditmaal Portugal dat de boosdoener was. Bondscoach Ronald Koeman zal er naar verwachting alles aan willen doen om een vierde keer te voorkomen en Nederland naar de finale te krijgen. Daarin stond het slechts eenmaal, in 1988, en Koeman weet hoe het is om een dergelijke eindstrijd met een overwinning af te sluiten. Eerst moet Engeland echter worden verslagen.