Malen heeft sleutel tot succes in zijn voeten

Donyell Malen zat negentig minuten op de bank terwijl het Nederlands elftal een valse start van de EK-campagne beleefde. Het gelijke spel tegen Schotland (2-2, red.) zorgde niet alleen qua resultaat voor teleurstelling rondom het Oranje-kamp. Vooral het spelniveau viel tegen, maar De Boer heeft met de PSV-aanvaller een speler in zijn selectie die dat tij kan keren voor de bondscoach en zijn 1-5-3-2-systeem. 

Donyell Malen heeft bij PSV een heel andere status dan bij het Nederlands elftal. De 22-jarige aanvaller is bij zijn club één van de smaakmakers, terwijl hij het in Oranje moet doen met een rol op het tweede plan. De aanvaller van PSV maakte in Oranje vooral minuten als linksbuiten, terwijl hij bij zijn club na het vertrek van Luuk de Jong (naar Sevilla, red.) in de punt van de aanval terecht kwam. De komst van Roger Schmidt zorgde ervoor dat Malen in de persoon van Eran Zahavi een maatje in de punt van de aanval kreeg. Nadat de Nederlandse aanvaller een tijdje zichtbaar moest wennen in een systeem met twee spitsen, beloven de laatste weken van het afgelopen seizoen een hoop positiefs voor Malens speelkansen op het aankomende Europees kampioenschap. 

Donyell Malen en het Nederlands elftal

Malen maakte in september 2019 onder toenmalig bondscoach Ronald Koeman zijn debuut voor het Nederlands elftal. De aanvaller van PSV was destijds nog maar 20 jaar, maar had op dat moment al wel ruim één seizoen Eredivisie in de benen. Na het vertrek van De Jong naar Sevilla werd Malen aangewezen als diepste spits onder Mark van Bommel en zette hij de volgende stap in zijn ontwikkeling met het debuut bij het Nederlands elftal. 

Malen bleef sinds dat moment altijd in beeld bij Oranje. Zijn prestaties in het shirt van PSV hebben daar ongetwijfeld hun aandeel in gehad. Ook dit seizoen was Malen, die aan het begin van het voetbaljaar terugkeerde van een lange knieblessure, één van de smaakmakers bij de Eindhovenaren. Vooral in de Eredivisie was de Nederlandse spits aardig op schot: in 32 wedstrijden scoorde hij 19 keer in de vaderlandse competitie, over alle competities maakte Malen 27 doelpunten en 10 assists in 45 wedstrijden. 

Tot een vaste basisplaats bij Oranje leidde dat tot dusver nog niet. Malen mocht tot nu toe acht keer het Oranje-shirt om zijn schouders trekken, met twee doelpunten als gevolg. Dat de 22-jarige aanvaller in de definitieve EK-selectie van Frank de Boer eindigde, was dan ook geen voer voor discussie. En het opmerkelijke is: als je luistert naar de spitsendiscussie rondom de Oranje-aanval, hoor je zijn naam nauwelijks. Toch kan Malen iets aan de Oranje-aanval toevoegen waar combinaties van Memphis met De Jong of Wout Weghorst niet aan kunnen tippen. 

Belangrijkste les van Schotland 

De aanleiding hiervoor is het aanvalsspel dat Oranje tegen Schotland liet zien. De Nederlanders hadden vooral in aanvallend opzicht moeite om een vuist te maken. Pas nadat Steven Berghuis in de ploeg werd gebracht, kwam er de beweging en het gif in de aanvallen van Oranje om het de Schotse defensie eens echt moeilijk te maken. Dat bleek niet moeilijk genoeg om uiteindelijk de overwinning uit het vuur te slepen, maar het begin leek in ieder geval gemaakt. 

Een van de redenen dat het aanvalsspel van Oranje niet van grond kwam, is de combinatie van de spitsen. De Boer koos er tegen Schotland voor om Wout Weghorst een basisplaats te gunnen naast Memphis Depay. Die keuze is gemakkelijk te verklaren: Weghorst en Memphis zijn complementair aan elkaar waardoor hun kwaliteiten elkaar aanvullen in de aanval. In de eerste helft tegen de Schotten kwam Memphis vaak in de bal, in de tweede helft was die eer aan Weghorst. Dat laatste leverde echter dezelfde situatie die we kennen als Luuk de Jong in de spits van Oranje staat. De boomlange aanvallers komen vrijwel altijd in de verkeerde posities (lees: veel te ver van het goal) in balbezit. Hoewel hun fysieke gestalte een voordeel kan zijn op het moment dat je tegen een defensieve tegenstander speelt, kwam het tegen de Schotten aan het licht dat het óók een negatief effect kan hebben op het spel van de ploeg. Op het moment dat Weghorst (of De Jong) zich laat inzakken om in balbezit te komen, staan ze vaak niet in de optimale positie in de zestien meter om een voorzet – mocht deze een keer komen vanaf de zijkant in het 1-5-3-2-systeem – binnen te werken. 

Nieuw spitsenkoppel?

Dat De Boer zijn gehoopte dynamiek in de aanvallen van het Nederlands elftal niet terugzag, is daar het gevolg van. Doordat Weghorst en/of De Jong een draaicirkel hebben van een vrachtwagen, vertragen zij het spel van Oranje op het moment dat zij ver buiten de zestien in balbezit komen vrijwel altijd – of ze zijn na een kaats niet op tijd op de juiste positie voor het vervolg van die aanval. De Boer heeft echter in Malen een bijzonder vaardig alternatief in huis. Een die de aanvalsproblemen die Oranje ervaarde tegen de Schotten kan oplossen en Oranje succes kunnen opleveren tijdens het aankomende Europees kampioenschap voetbal. 

De belangrijkste reden daarvan ligt in de wetenschap die Pep Guardiola de afgelopen tien jaar in de praktijk brengt. De Spaanse supertrainer koos er bij FC Barcelona, Bayern München en Manchester City vrijwel altijd voor om met een valse nummer negen te spelen. Dat was over het algemeen een kleine, technisch vaardige speler die zich terug liet zakken uit de spits en in de kleine ruimte vaardig genoeg is om de juiste vervolgpass te geven. Daardoor krijgen andere spelers in het elftal veel (meer) ruimte om hun loopacties in te zetten, waardoor er op die posities ook weer ruimte ontstaat en je lopende mensen kunt creëren tijdens het aanvalsspel.

Dat gaat echter niet als één van de twee spitsen die kwaliteiten niet heeft, zoals bij De Jong en/of Weghorst. Dat verandert echter op het moment dat je ervoor kiest om Malen naast Memphis in de spits te posteren. Op dat moment heb je een sterk en technisch aanspeelpunt (Memphis) én een behendige speler die je zowel diep kunt sturen als de bal in de voeten kunt aanspelen voor een individuele actie. Op die manier kan Oranje op ontelbare manieren een aanval opzetten, de tegenstander verrassen én gebruik maken van de snelheid en individuele kwaliteiten van Memphis en Malen, die ondanks zijn reserveplaats van de afgelopen wedstrijd wel degelijk de sleutel tot Oranje-succes in zijn voeten heeft.