Martin Jol en John Jaakke weten: Van ‘t Schip speelt met vuur

John van ‘t Schip overweegt de komende periode om het systeem op de schop te gooien. Dat gaf hij op de persconferentie na het duel met NEC Nijmegen (2-2 gelijkspel) aan. Het is logisch dat de oefenmeester naar andere manieren kijkt om het elftal beter te laten draaien, maar John Jaakke heeft als voorzitter van de club in het verleden al eens ondervonden wat het gevolg kan zijn.

Inside: 4-3-3 systeem is bij Ajax al tientallen jaren heilig

Tussen 2003 en 2008 was Jaakke voorzitter van de vereniging. Het was bepaald niet de meest rustige periode in Amsterdam. Onder Ronald Koeman won Ajax nog wel het landskampioenschap, maar verder kreeg hij al snel gezeur op zijn bordje. Louis van Gaal bleek als technisch directeur onhandelbaar en besloot vervolgens zélf de handdoek in de ring te gooien, Koeman stapte in 2005 op als hoofdtrainer en Ajax raakte langzaam haar identiteit kwijt. Als klap op de vuurpijl kwam Jaakke tijdens de nieuwjaarsvergadering van 2007 met een statement dat de gehele vereniging op zijn kop zette.

Jaakke besloot in zijn speech namelijk met een opvallende oplossing te komen voor de lastige periode bij de club: Ajax moest niet langer bang zijn om af te wijken van de 4-3-3 opstelling. Volgens de voorzitter moesten de kwaliteiten van de spelers voorop staan en was het vervolgens aan de hoofdtrainer om een passende speelstijl erbij te bedenken. Het systeem was kortom niet langer heilig. “Zeker niet wanneer wij zelf onvoldoende in staat zijn om de spelers die daarvoor nodig zijn te scouten en op te leiden”, stelde Jaakke destijds. “Ik wil geen nieuwe dogma’s in de club. Ik wil geen enkel dogma meer. Ajax moet voetballen in een systeem dat leidt tot winst.”

Het was een complete misrekening van Jaakke, die zijn hand overspeelde en een vloedgolf aan kritiek over zich heen kreeg. Waar het bij andere clubs gebruikelijk is om op de manier te handelen waarop Jaakke zinspeelde, is het bij Ajax als vloeken in de kerk wanneer een dergelijk idee langskomt. Sinds de tijd van Rinus Michels en Johan Cruijff, eind jaren ’60, is het in Amsterdam namelijk vrijwel een verplichting om met vleugelspelers te spelen. Het is de manier waarop Ajax de grootste successen in de clubgeschiedenis behaalde en die dan ook niet losgelaten mag worden van de supporters.

Jol en Ten Hag bewijzen mogelijk succes

Natuurlijk zijn er ook momenten geweest dat Ajax het gebruikelijke spelsysteem losliet en dat de kritiek niet hevig te horen was. Neem het seizoen 2009-2010, toen Martin Jol de hoofdtrainer was. De oefenmeester had onder meer Luis Suárez in de selectie zitten en kwam al snel tot de conclusie dat hij met de Uruguayaan in het team niet in een 4-3-3 formatie kon voetballen. Hij besloot Suárez dan ook met Marko Pantelić in de voorhoede neer te zetten en speelde met vier middenvelders. Het was een groot succes: Ajax behaalde dat seizoen 85 punten, maakte 106 doelpunten, kreeg 20 treffers tegen en eindigde op de tweede plek.

Toen Jol het seizoen erop met Ajax niet presteerde, ontving hij echter alsnog de kritiek en moest hij al snel het veld ruimen. Naast de Hagenees koos Erik ten Hag er in zijn laatste seizoen (2021-2022) ervoor om een tijdlang met twee spitsen in de aanval te spelen. Ook dat had een succes, want Ajax veroverde met deze speelwijze het kampioenschap. Jol en Ten Hag bewezen bovendien dat een formatie weinig verschil uitmaakt voor de wijze waarop een team speelt. Het gaat om de gedachte erachter en de uitvoering. Het biedt Van ‘t Schip hoop voor de komende periode, al schuilt er ook een groot gevaar.

Van ‘t Schip speelt met vuur

De periode onder Jol bewijst namelijk wél dat de resultaten mee moeten blijven zitten, willen de fans akkoord gaan met een verandering van het strijdplan. En daar ligt het grote gevaar voor Van ‘t Schip. Al het gehele voetbaljaar laat een groep spelers van Ajax zien niet goed genoeg te zijn om in Amsterdam te voetballen. Het heeft erin geresulteerd dat Ajax op de vijfde plaats staat in de Eredivisie en al vroeg is uitgeschakeld in de KNVB Beker. Hoewel Van ‘t Schip zal hopen dat een verandering van het spelsysteem de situatie zal veranderen, heeft hij op geen enkele manier zekerheid.

Daarnaast is de selectie van Ajax opgeleid in een 4-3-3 systeem en zal het vooral voor de middenvelders en aanvallers lastig worden om met andere taken op het veld te staan. Het maakt het risico op een team vol los zand alleen maar groter, terwijl de komende periode belangrijke wedstrijden op het programma staan. Zo speelt Ajax komende zondag in Alkmaar tegen AZ en móét het de wedstrijd winnen om zicht te blijven houden op de vierde plaats, die hoogstwaarschijnlijk recht geeft op de groepsfase van de Europa League. De druk is dan ook hoog, en tijd voor bedenktijd is er amper.