Meestertacticus Ten Hag overklast door simpele truc

Het leven van Erik ten Hag is er één uit de jongensboeken. De Ajax-trainer boekt al jaren succes in nationale en internationale competities, maar soms zit er een flatertje bij. De Amsterdammers gingen in eigen huis met 1-2 onderuit tegen AZ. Niet alleen verdubbelde de Alkmaarders de totale tegendoelpuntenproductie van de Amsterdammers. Trainer Pascal Jansen heeft de meestertacticus zelf overklast door te kijken wat FC Utrecht deed, en dat nog beter te doen.

Erik ten Hag zal zich nog wel even achter de oren krabben als hij aan Ajax – AZ denkt. De hoofdtrainer van de Amsterdammers had voor de topwedstrijd in de Eredivisie zijn sterkste team opgesteld, maar kwam maar niet door de strak georganiseerde en dik op elkaar geplakte linies van het team van Pascal Jansen heen. De AZ-trainer had aan het begin van dit seizoen moeite om de nieuwe spelers in te passen en zo het vertrek van sterkhouders zoals Calvin Stengs, Teun Koopmeiners en Myron Boadu op te vangen. Dat de Alkmaarders nog steeds niet op het niveau zitten waar het de vorige seizoenen op eindigde, moge duidelijk zijn. De wedstrijd tegen Ajax in de Johan Cruijff ArenA liet wel zien dat de Alkmaarders nu een trainer in huis hebben die niet vies is van een potje innoveren en tactisch ombuigen.

Ajax – AZ

Op papier stuurde Pascal Jansen zijn elftal in de ‘gewone’ opstelling het veld in. De trainer had van te voren al aangegeven dat Jesper Karlsson waar mogelijk naar het centrum zou trekken om Vangalis Pavlidis te ondersteunen, waardoor de Alkmaarders praktisch in een ‘platte’ 4-4-2 (alle linies op één lijn) tegen Ajax aantrad. Deze strategie doet een beetje denken aan de formatie die Roger Schmidt vorig seizoen liet zien. In plaats van twee ‘halve nummers tien’ koos AZ ervoor om de buitenspelers veel meer als buitenste middenvelders in te zetten dan als pure vleugelspelers. Dat zorgde vooral in defensief opzicht een voordeel op voor de gasten uit Alkmaar, al kun je de offensieve voordelen voor de ploeg van Jansen ook niet negeren.

Dat je Ajax pijn kunt doen in de omschakeling, dat was al bekend. De Amsterdammers hebben daarom met Edson Álvarez als bal-afpakker een belangrijke pion op het middenveld. Door met twee buitenste middenvelders te spelen, zorgde AZ ervoor dat er op de vleugels altijd twee aanspeelpunten buiten de ‘Álvarez-afdekzone’ staan. Dat zorgt ervoor dat deze spelers eigenlijk tussen de positie van de Ajax-back, de Ajax-controlerende middenvelder én de Ajax-buitenspeler loopt. Met andere woorden: dan moet je steeds tussen drie pionnen communiceren wie deze speler oppakt, wat tot extra beweegruimte en vrijheden leidt en daar kan AZ, ondanks dat het een kwaliteitsjasje heeft uitgedaan deze zomer, nog steeds uitstekend gebruik van maken.

Door de laatste linies van het 4-4-2-systeem dicht op elkaar te plakken, ontstond er op de flanken eigenlijk weinig ruimte om echt tot vlotte combinaties te komen, was er te weinig beweging vanuit de as van het veld om de strakke organisatie kapot te spelen en zorgde AZ dat het de juiste spelers op de juiste plek had staan om een snelle counter te kunnen inzetten op het moment dat Ajax in de aanval balverlies leed. Daardoor had Ajax het veldoverwicht en misschien ook wel het beste van het spel, maar was het de strategie van AZ die de wedstrijd domineerde: niet alleen zorgde het ervoor dat het de gevaarlijkste zones van het veld rondom de zestien had afgedekt met een buitenste middenvelder, een centrale verdediger, een centrale middenvelder én een back zodat Ajax op de helft van AZ niet of nauwelijks kon combineren. Ook in een eerder stadium van de aanval lukte het de Alkmaarders om het Ajax lastig te maken.

Twee spitsen-systeem

Het is in de Eredivisie niet gebruikelijk om met een systeem met twee spitsen te spelen, helemaal niet in het bijna klassieke 4-4-2-systeem. Dat AZ-trainer Jansen hier toch voor koos, ligt echter niet alleen in de defensieve en omschakel-voordelen die deze tactiek biedt in een wedstrijd tegen een extreem aanvallend ingesteld team dat bij voorkeur de centrale verdedigers minimaal tien meter over de middellijn heeft staan. Daardoor kon AZ het speelveld van Ajax ook heel klein maken, de ruimtes nog minder beperken en daardoor nog sneller fouten afdwingen.

De twee spitsen van AZ zorgde echter ook nog voor een ander hoofdpijndossier bij Ajax. De opbouw van de Amsterdammers loopt eigenlijk altijd via Jurriën Timber of Lisandro Martínez. Eén van de centrale verdedigers speelt Ryan Gravenberch aan en het wonderkind van Ajax verdeelt vanuit daar het spel. Dat lukte tegen AZ een stuk minder goed dan tegen andere elftallen en dat komt omdat je in een ‘normale’ situatie als centraal duo altijd een overtalsituatie hebt tegenover de spits. Helemaal wanneer de controlerende middenvelder inzakt en zich aanbiedt, kun je gemakkelijk een driehoekje maken en een derde man vrij spelen.

Met twee spitsen lukt dit niet: dan heb je niet één, maar twee spelers die voorwaartse druk kunnen zetten op je centrale verdedigers en je op deze manier verder naar achteren kunnen drukken (bijvoorbeeld door terugspeelpass op doelman en lange bal af te dwingen) of het spel breed verleggen omdat de voorwaartse opties zijn afgeschermd door de natuurlijke spelersposities bij een 4-4-2-systeem: die staan precies tussen de linies waar Ajax zo gemakkelijk de ruimte vindt om door strakke organisaties te kunnen spelen.

Meestertacticus overklast

Met andere woorden: FC Utrecht maakte het Ajax aanvallend onmogelijk door altijd iemand in de zone tussen de centrale verdediger, de back en de controlerende middenvelder te plaatsen zodat er vanuit die zone geen steekpasses kunnen worden gegeven. Daarnaast wordt het schier onmogelijk om daar een individuele actie in te zetten; of je moet consequent drie directe tegenstanders kunnen uitspelen – en dan sta je over het algemeen niet onder contract bij Ajax. Waar FC Utrecht nog ‘gewoon’ met één spits speelde, deed AZ dat dus met twee man én twee buitenste middenvelders, waardoor het zowel offensief als defensief een utopie was voor Ajax om ruimte te vinden én de ruimtes op een juiste manier af te dekken zodat er geen tegenaanval kon komen.

In de tweede helft lukte het Ajax gemakkelijker om door de linies van de Alkmaarders heen te komen, maar verder dan het doelpunt van Sébastien Haller en de afgekeurde treffer van Perr Schuurs in de slotfase van de wedstrijd kwam de ploeg van Ten Hag eigenlijk niet. Dat daarna de instelling van de Ajax-spelers onderwerp van gesprek is na een gewonnen Europese wedstrijd is logisch. Aan de andere kant is de nederlaag voor Ajax pijnlijk, maar voor Ten Hag nóg pijnlijker. De trainer kreeg de afgelopen weken alleen maar veren in zijn reet gestoken, maar kon op hetzelfde moment géén oplossing vinden om de wedstrijd tegen AZ alsnog naar de hand van Ajax te zetten.

Met andere woorden: op het moment dat Ajax vanaf de meet kán domineren, is Ten Hag een meestertacticus die het zelfs de grootste Europese ploegen moeilijk kan maken met zijn Ajax-elftal. Op het moment dat hetzelfde gevraagd wordt tegen een tegenstander die slim inspeelt op het immer bekende tactische plan van de Amsterdammers, lukt het Ten Hag niet om de juiste omzettingen te doen die een wedstrijd zoals tegen AZ (en eerder dus ook tegen bijvoorbeeld FC Utrecht en de puntendeling met Heracles Almelo) winnend af te sluiten. Dan kun je niet echt meer spreken van toeval, maar simpelweg van een feit dat zelfs een meestertacticus als Ten Hag soms nog overklast wordt door een concullega en daar binnen negentig minuten geen passende oplossing voor op de mat kan leggen.

De Champions League-overwinning van Ajax is ook jou een hoop waard! Maak een account aan op bet365 en pak die kans!