Nederland trapt Kruistocht op Noppen af

Na weken van mensenrechten evalueren, bid-proces analyses en andere haken en ogen rondom het WK 2022 in Qatar, moest het oliestaatje zaterdag opdraven waarvoor het in eerste instantie twaalf jaar geleden in extase gebracht werd: de uit de grond gestampte voetbaltrots van het land opende het WK tegen Ecuador. En als er weinig gevoetbald wordt tijdens de eerste negentig minuten tijdens een WK, dwalen de gedachten toch af…

De uitverkiezing van het WK 2022 in Qatar zorgde voor de nodige controversie. Toen het twaalf jaar geleden uitgekozen werd als host voor het gisteren afgetrapte toernooi. Toen er zes jaar geleden besloten werd dat we tijdens het mondiale eindtoernooi niet alleen bibberen van de spanning, maar vooral bibberen van de winterkou en toen het WK dichterbij kwam, de doden zich bleven opstapelen en het regime van de Qatari onder de loep werd genomen. Dat de elf spelers die jarenlang klaargestoomd werden voor dit toernooi bewezen wat clubs als Manchester City en Paris Saint-Germain tentoonstellen in het Europese voetbal, was lang niet de laatste lacher van de eerste dag van het WK.

Qatar 2022

Als het mondiale voetbal een wereldkaart is, valt Qatar zonder twijfel in de categorie ‘Vaticaanstad’. De voetbaldwerg onder de voetbaldwergen. Een land dat, net zoals China, net als miljoenensteden, ook een hele voetbalcultuur uit de grond kan stampen en een voetbalorganisatie die, net zoals bij de sjeikclubs in Europa, tegen dat ene onvoorspelbare aspect van ons geliefde spelletje oplopen. Het geld kan blijven stromen, maar bepaalt niet hoe de bal rolt. Dat zorgde voor enorme hilariteit tijdens de openingswedstrijd, helemaal over het niveau van het thuisland. Maar net zoals de oliedollars van Qatar er niet voor konden zorgen dat Ecuador met twee vingers in de neus het openingsduel won, zo bepalen wij, ‘de westerling’, ook niet hoe de bal in anderen landen rolt.

Dat de FIFA altijd probeert zo ver mogelijk van politieke discussies weg te blijven, maar wel als doelstelling heeft om het voetbal over de hele wereld te brengen, zorgt voor de jarenlange tweestrijd die er is. Wanneer een private organisatie met een dergelijke macht binnen een onderdeel van onze wereld elke vier jaar zo’n enorm evenement laat organiseren – en daar flink aan verdient – zorgt dat automatisch voor de terugkerende discussie over de werkomstandigheden in bepaalde landen, de mensenrechten en de ‘normaal-standaard’ in verschillende landen of gebieden op onze aardkloot.

Dat is in Qatar zo, en door de ligging van het land is daar extra veel aandacht voor geweest, maar dat neemt niet weg dat er ook bij de bouw van de stadions en infrastructuur in Zuid-Afrika (2010) en Brazilië (2014) enorm veel haken, ogen en mensenbloed aan de organisatie van het toernooi kleefde.

Zo is de wereld waarin wij leven nou eenmaal opgebouwd en vooral: het leidt de aandacht af van de problemen die er spelen binnen onze samenleving – klagen over het feit dat er niet in de hele wereld een democratische rechtsstaat is en op hetzelfde moment roepen dat er geen vertrouwen is in de eigen overheid, maakt dat er niet echt een voetbalveld nodig is voor het WK dat zich nu in Qatar afspeelt.

Wereldkampioenschap (van) Wijzen

Vanuit westers oogpunt staan héél veel mensen controversieel in het leven. Door ons blind te staren op de verschillen tussen onze wereld en de andere delen van onze wereld, missen we bijna komische tegenstellingen die in elke cultuur – ook in die van ons – verscholen zitten.

Maar vooral in Qatar. In een land waar homoseksualiteit en andere ongeschreven relatievormen bij wet verboden zijn, zit gemiddelde man in het Al Bayat Stadium er vrouwelijker bij zat dan wij in het westen. Hier kijken we soms gek op als we een moslima in traditionele kledij over straat zien lopen, maar dat in de landen waar de emir het goed en fout bepaald, is een hoofddoek voor een man in het stadion net zo normaal als een pet hier.

Verdediger Pedro Miguel, een geboren Portugees die sinds 2011 in Qatar voetbalt en 78 interlands achter zijn naam heeft staan, keek tijdens het volkslied met tranen zijn ogen naar boven. Hoe vaak zie je een speler met een verleden bij nietszeggende clubs als Estoril, Farense en Aljustrelense op een groot toernooi zoals het WK? Nooit. Dat wist die Pedro ook, maar het is de vraag of hij om de unieke kans zo geëmotioneerd was. Hij wist immers ook: ik kan er echt helemaal geen klote van en de hele wereld gaat dat zien.

Wat onze wereld ook gezien heeft? Dat de organisatie ervoor koos om een deel van de toespraak van de emir van Qatar niet te vertalen en de ondertiteling alvast op het einde te zetten en dat het westen begint te janken als het bier niet van de tap kan of er geen champagne ontkurkt kan worden om dat er in een andere cultuur dan de westerse, ook anderen gebruiken en wetten zijn.

Duat

Wetten die veel minder rekening houden met de mensenrechten die er binnen onze samenleving gelden en ook naar mijn mening aan vernieuwing toe zijn. We moeten in het westen alleen niet in de illusie zijn dat wij, een WK of talloze discussies aan onze praatprogrammatafels daar verandering in gaan brengen. We kunnen de pijnlijke situaties in ons eigen kikkerlandje niet eens veranderen, dus waarom denken we dat het duizenden kilometers van ons vandaan wél lukt?

Het pijnlijke gevolg daarvan is dat een groot Nederlands voetballer zoals Ruud Gullit anno 2022 een programma moet opnemen om de wereld te laten zien hoeveel pijn hij als mens met zich meedraagt. Niet door rake trappen op het veld, gemiste kansen of blessures. Door de manier hoe mensen met hem en onze roots zijn omgegaan. Die roots liggen niet alleen volgens Gullit eerder in de buurt van de speelsteden van het huidige WK-gastland dan van de plek in het westen die zij Duat noemden.

Wat dat Duat in voetbaltermen is? Het teentje van Iker Casillas op het schot van Arjen Robben, het doelpunt van Lucas Moura tegen Ajax en het moment dat wij beseffen dat Louis van Gaal nooit meer voetbaltrainer zal zijn.

Maar vooral: Ruud Gullit die naar Oude Egypte moet afreizen om antwoorden te krijgen op vragen die in het zo moderne en progressief denkend Nederland al vijftig jaar in hem oproepen of een wereldkampioenschap voetbal dat niet meer de heilige mis van onze wereldreligie is, maar meer op een kruistocht op noppen lijkt.