Nederlands elftal heeft stille sterspeler

Na twee bijzonder interessante wedstrijden van het Nederlands zit de vuurdoop van Louis van Gaals 1-3-4-1-1-tacktiek erop. De extra verdediger zorgde vooral tegen de Duitsers nog niet voor de defensieve stabiliteit die het zou moeten doen, de aanval bleek tegen de Denen al te werken, maar de ‘work in progress’ is in ieder geval wel een aantal stappen verder. Vooral centraal op het middenveld, waar door de afwezigheid van Georginio Wijnaldum nieuwe mannen opstaan. 

Het Nederlands elftal had met Denemarken en Duitsland twee uiteenlopende tegenstanders om Van Gaals nieuwe systeem te testen. De bondscoach van het Nederlands elftal stelde sinds zijn aanstelling als voetbalbaas van Oranje dat ‘ons’ spelersmateriaal niet geschikt is voor een systeem met klassieke vleugelspelers. Hoewel de coach in zijn eerste wedstrijden alsnog het klassieke 4-3-3-systeem hanteerde, en daar ook ongeslagen mee bleef, maakte Oranje tegen Denemarken en Duitsland alsnog de overstap naar een dominantere variatie op het speelplan dat Van Gaal ontwikkelde voor het WK 2014. 

Nederlands elftal

Het ging daardoor vooral over de twee linies die de grootste verandering doormaakte sinds het veranderen van het strijdplan. De defensie heeft er een extra mannetje bijgekregen, het drietal op het middenveld heeft een andere focus met de punt naar voren en in de aanval staan natuurlijk twee in plaats van één centrumspits. In de defensie leidde dat tegen Denemarken, maar ook tegen Duitsland, tot een aantal momenten dat de tegenstander gemakkelijk door de Oranje-defensie kon snijden. Dat was, zoals Van Gaal én aanvoerder Virgil van Dijk al aangaven, vooral omdat er andere zaken gevraagd worden van de centrumverdedigers. 

Waar Van Dijk, maar ook bijvoorbeeld Matthijs de Ligt, bij hun clubs aan hun plek in het centrum verbonden zijn, vraagt Van Gaal ook opbouwende kwaliteiten van zijn centrumverdedigers. Niet per sé in balbezit, maar ook al in het verdedigen door één van de drie centrumverdedigers vaak te laten doordekken op het moment dat het middenveld van Oranje te ver voor de bal is om een tegenaanval op te vangen en wellicht meteen een voorwaartse pass kan versturen om de counter te counteren. Dat die theorie in de praktijk vaak betekende dat Oranje enorme gaten in de achterhoede had, is onderdeel van het proces waar het Nederlands elftal in zit. 

Sterren als Van Dijk en De Ligt worden nu ineens bij Oranje uitgedaagd om anders te spelen dan ze bij hun club gewend zijn. Dat geldt niet alleen voor de defensie en de aanval zo, maar zeker ook voor het middenveld. In die linie is er eigenlijk het minste veranderd, maar ook de kleinste veranderingen kunnen een groot effect met zich meebrengen binnen het voetbal. Dat bewijst de keuze voor Teun Koopmeiners, die tot twee keer toe de voorkeur kreeg boven Georginio Wijnaldum en Davy Klaassen, als partner van Frenkie de Jong op het Oranje-middenveld. 

Teun Koopmeiners

De middenvelder maakte aan het begin van dit seizoen de overstap van AZ naar Atalanta Bergamo. De 24-jarige linkspoot speelde zich geruisloos in het eerste elftal, waar de teller dit seizoen op 38 wedstrijden staat. Niet alleen Atalanta-trainer Gian Piero Gesperini is bijzonder gecharmeerd van de kwaliteiten van de Nederlandse alleskunner, ook bondscoach Van Gaal geeft de oud-speler van AZ op dit moment de voorkeur boven namen die veel meer tot de verbeelding spreken. De uitverkiezing van Koopmeiners heeft ook niet alleen met zijn eigen kwaliteiten te maken, maar ook met de speelstijl van De Jong. 

Het spelersprofiel van Koopmeiners is eigenlijk perfect om als ‘voetballend slot op de deur’ te fungeren. Koopmeiners heeft veel meer voetballende en technische kwaliteiten dan Atalanta-collega Marten de Roon, terwijl de 24-jarige middenvelder defensief weer een stuk steviger in zijn schoenen staat dan spelers als Georginio Wijnaldum. Wanneer Van Gaal ervoor kiest om met Wijnaldum én De Jong op het middenveld te spelen, dan loop je het risico dat je teveel man voor de bal hebt en er in de as van het veld nóg meer ruimte ontstaat voor een tegenaanval – iets wat wel een optie kan worden als het ‘doordekken’ vanuit de defensie op orde is. 

De keuze voor Koopmeiners als centrale middenvelder naast De Jong heeft echter ook een belangrijke invloed voor de aanvallende middenvelder van dienst. Dat was zowel tegen Denemarken als tegen Duitsland Steven Berghuis. De Ajacied bewijst tussen de linies en in de ruimtes een klasse apart te zijn op het aanvallende middenveld. Op het moment dat, zoals tegen Duitsland, dat centrum hermetisch wordt afgesloten door een gedisciplineerde defensie, individuele kwaliteiten van de tegenstander of een combinatie van die twee factoren, moet de Ajacied uitwijken naar de zijkant om ruimte te vinden. Aangezien dat ook betekent dat de passlijnen naar de twee spitsen van Oranje dicht staan, ligt daar wel een creatief probleem voor Oranje. Een probleem dat zelfs Wijnaldum niet kan oplossen. 

Georginio Wijnaldum

Dat Wijnaldum bij zijn club niet aan spelen toekomt, lijkt niet de enige rede nte zijn dat Van Gaal andere keuzes maakt op het middenveld dan zijn voorgangers. Als aanvallende middenvelder in dit systeem is het belangrijk dat deze veel zonder bal beweegt, zich aanspeelbaar maakt in de ruimtes en vanuit die posities het spel verlegt met een individuele actie of een pass. Dat zijn voetbalzaken die Berghuis op het lijf geschreven staan, maar slechts deels in het profiel van Wijnaldum passen. Zet je Wijnaldum op de plek van Koopmeiners neer, dan lever je enorm veel defensieve stabiliteit in omdat je twee spelers in het centrum hebt die graag met de bal aan de voet lopen. En Frenkie eruit halen, dat is het nieuwe vloeken in de kerk. 

We hebben het de afgelopen dagen veel gehad over de aanval en de verdediging van Nederland, terwijl het middenveld misschien wel de belangrijkste linie is in het ‘nieuwe’ systeem van Van Gaal. Dat ligt vooral aan de variatie in spelersprofielen: op het moment dat je met De Jong, Koopmeiners en Berghuis speelt, ontbreekt er eigenlijk één belangrijk aspect van het aanvalsspel: beweging zonder bal in de drukte en de technische én vooruitdenkende kwaliteiten hebben om vanuit die drukte de bal ook nog bij een teamgenoot te krijgen. Met andere woorden: Oranje miste een groot deel van de wedstrijd tegen Duitsland een speler die de aanvallende en verdedigende linie aan elkaar combineerde. 

Aangezien Wijnaldum een speler is die de bal in de voeten krijgt en dan met de bal gaat drijven voordat hij een combinatie opzet, maakt de PSG-middenvelder ook los van zijn geringe speelminuten in Parijs niet geschikt voor die rol en zal hij eerder met Berghuis concurreren om de nummer 10-positie op het WK. Dat het momentum in de wedstrijd tegen Duitsland in de tweede helft verschoof, had daarom meer te maken met de invalbeurt van Davy Klaassen dan van Wijnaldum. 

Davy Klaassen

Het belangrijkste argument daarvoor? Klaassen is Mister 1-0. Dat is alleen ook handig buiten de zestien. Het gegeven dat Klaassen deze bijnaam überhaupt heeft overgehouden aan zijn spel, komt vooral door de hoge kwaliteit van Klaassens beslissingen, anticipatie (met andere woorden: positionering zonder bal) gecombineerd met zijn loopvermogen en arbeidsethos. Dat maakt Klaassen bij lange na niet de beste voetballer in de selectie van Oranje, maar misschien wel de slimste middenvelder van het stel. 

Spelers als De Jong, Ryan Gravenberch en ook Berghuis hebben vaak een dribbel nodig om hun passingskwaliteiten te kunnen tonen. Bij spelers zoals Koopmeiners en De Roon liggen die kwaliteiten in het defensieve aspect, waardoor deze spelers offensief überhaupt al minder kunnen brengen. In dat opzicht is Wijnaldum de meest complete middenvelder, maar heeft zijn vorm en de speeltijd bij Paris Saint-Germain een verband dat ook bij het Nederlands elftal tot uiting komt in een plek op de bank. Maar dan nog steeds: op het moment dat Wijnaldum de bal in zijn voeten aangespeeld krijgt, wil hij een actie maken. 

Op het moment dat een medespeler de bal heeft, loopt Wijnaldum naar voren. En Klaassen? Die doet dan eerder één stapje terug, naar links of naar rechts, staat vrij én heeft de handelingssnelheid en de techniek om ook de juiste vervolgkeuze te maken. Dat zorgt ervoor dat Oranje de aanval slechts een paar seconden eerder naar een andere schakel binnen het elftal heeft, en die paar seconden zijn tegen een sterk team als Duitsland het verschil tussen de bal in de ploeg kunnen houden of reageren op de fouten van de tegenstander. Aangezien Oranje óók in het nieuwe systeem van Van Gaal in balbezit véél beter is dan in het defensieve aspect zonder bal, lijkt het Nederlands elftal in Klaassen de stilte sterspeler in de WK-geschiedenis in de gelederen te hebben.