Nederlands elftal spoelt dubbele kater weg tegen Noorwegen

Het Nederlands elftal heeft alles te verliezen in de ‘WK-kwalificatiefinale’ tegen Noorwegen. De manschappen van Louis van Gaal hebben na een 2-2 tegen Montenegro het nodige recht te zetten. De pijnlijke kwalificatiereeks voor het WK 2002, waar onder leiding van Van Gaal voor het eerst in jaren een eindtoernooi werd misgelopen, is de belangrijkste reden dat deze dubbele kater weggespoeld wordt.

Het Nederlands elftal leek zich na een misstap van Noorwegen tegen Letland (0-0) te kwalificeren voor het WK 2022 in Qatar. De mannen van Louis van Gaal hadden in Montenegro een comfortabele voorsprong opgebouwd (2-0, red.) maar zag de gastheer in de slotfase van de wedstrijd alsnog lang zij komen. Daarom staat de wedstrijd in de Johan Cruijff ArenA van aanstaande dinsdag onder hoogspanning: zowel Nederland als Noorwegen hebben nog kans op de groepswinst, en dus directe plaatsing voor het WK. De kansen zijn voor Nederland het meest voordelig – als er niet verloren wordt, plaatsen ‘we’ ons voor Qatar 2022. Het verleden van bondscoach Van Gaal bewijst dat dit voor de wedstrijd van aanstaande dinsdag helemaal niets uit hoeft te maken. 

Nederlands elftal – Noorwegen

Het eerste duel tussen het Nederlands elftal en Noorwegen eindigde in 1-1. Het belangrijkste verschil tussen de wedstrijd van toen en aanstaande dinsdag is de afwezigheid van Erling Haaland. De superspits van Borussia Dortmund kon zijn land wegens een blessure al niet helpen tegen Letland en zal ook het onderlinge duel om de groepswinst met Oranje aan zich voorbij moeten laten gaan. Daardoor is het de vraag of de Noren net zoals in de heenwedstrijd in een 4-4-2-opstelling aan de aftrap verschijnen. Tegen de grotere voetballanden, bijvoorbeeld tegen Nederland en/of Turkije, kiest bondscoach Stale Solbakken voor een strategie met twee spitsen die de ruimtes achter de verdediging moeten benutten in de omschakeling. 

Zonder Haaland heeft Noorwegen Alexander Sörtloth (RB Leizpig) als belangrijkste aanvalsleider. De spoeling daar achter is met Joshua King (Watford) en Thomas Lehne Olsen (Lillestrom SK) niet alleen op basis van kwaliteit dun. Met King heeft Noorwegen nog wel een spits die snel genoeg is om de defensie van Oranje in de omschakeling pijn te doen; dat de ploeg in aanvallend opzicht met het ontbreken van Haaland een jasje heeft uitgedaan, staat wel buiten kijf. Op het moment dat Solbakken er wél voor kiest om Noorwegen in Amsterdam in dezelfde startformatie in het veld te sturen, dan krijg je hoogstwaarschijnlijk hetzelfde spelbeeld als tijdens het 1-1 gelijkspel in Noorwegen. 

In die wedstrijden lagen de ruimtes vooral achter de verdediging aan de zijkanten. Vaak kon spits Memphis Depay in die ruimtes duiken, waardoor de Barcelona-aanvaller ruimte maakte voor onder andere Davy Klaassen, die op zo’n manier de 1-1 binnenschoot in Noorwegen. Het voordeel voor Oranje is dat er op basis van de startformaties al een man-meer-situatie op het middenveld ontstaat (4-3-3 tegen 4-2-2, red.), iets wat gezien de creatieve focus van Oranje onder Van Gaal (via Frenkie de Jong, red.) positief is. 

Kansen Nederlands elftal

De kansen van het Nederlands elftal zijn vooral afhankelijk van de instelling waarmee Noorwegen de wedstrijd aanvliegt. Het team van Solbakken heeft twee punten achterstand op Oranje in de WK-kwalificatiepoule. Dat betekent dat de Noren móéten winnen van het Nederlands elftal om zich direct te kwalificeren voor het mondiale eindtoernooi. Daardoor komt Oranje in een situatie waar het niet vaak verkeert: in tegenstelling tot bijna alle andere wedstrijden, hoeven de mannen van Louis van Gaal het spel voor een keer zelf niet te maken. Als Noorwegen vol voor de overwinning gaat, en dat is best voor te stellen gezien de situatie, dan kiest de bondscoach waarschijnlijk voor een andere formatie: op het moment dat Noorwegen moet domineren, stuurt Solbakken zijn team meestal in een 4-2-3-1 of een 4-3-3-variant het veld in. 

Wanneer Noorwegen in een 4-4-2-startformatie speelt, is het voor Nederland vooral zaak om secuur op balbezit te spelen, de vrije middenman te vinden en het spel zo van links naar rechts te laten gaan om de Noren uit positie te spelen. Dat hoeft Oranje dus niet te doen in een (extreem) aanvallende spelopvatting; er hoeft immers niet gewonnen te worden, al zou een vroege voorsprong de taak van bondscoach Van Gaal en de zijnen wel gemakkelijker maken. Echt aanvallen zal Oranje waarschijnlijk niet doen: de Noren bewezen in de thuiswedstrijd uitstekend te kunnen omschakelen en aangezien de (rest)verdediging tegen Montenegro al een probleem vormde, kun je aannemen dat Noorwegen daar nóg meer gebruik van kan maken dan de Montenegrijnen. 

Je zou kunnen stellen dat Nederland dit keer niet de grootste kans heeft op een overwinning door zelf aan te vallen. Oranje hoeft technisch gezien niet eens drie punten te pakken om een overwinning te boeken, al is dat in het geval van het Nederlands voetbal eerder een vloek dan een zege. Daar kan Louis van Gaal over meepraten, waardoor de keuzes van de bondscoach in het komende duel een extra lading krijgen. 

WK 2002

In zijn tweede periode als bondscoach van het Nederlands elftal was Van Gaal in de race voor een ticket voor het WK van 2002 in Japan en Zuid-Korea. De Oranje-mannen kwamen destijds in eenzelfde situatie als nu terecht. Destijds moest Oranje in Dublin winnen van Ierland, nu is de opdracht iets gemakkelijker. Alleen een nederlaag kan er nog voor zorgen dat Oranje niet als groepswinnaar naar het WK gaat, en dus via de play-offs een ticket moet zien te dwingen. Het is ook nog mogelijk dat Oranje helemaal met lege handen staat: op het moment dat Oranje verliest van Noorwegen en Turkije wint haar laatste groepswedstrijd tegen Montenegro, hebben zowel de Noren als de Turken één punt meer dan Oranje. 

Natuurlijk ligt de prioriteit van Van Gaal op dit moment bij het halen van het WK in Qatar. Ondertussen zal de bondscoach er alles aan doen om een herhaling van het doemscenario voorafgaand aan het WK van 2002 willen voorkomen. Daardoor wordt de keuze van de bondscoach qua formatie én invulling een interessante. Aangezien Nederland niet per sé hoeft te winnen, het spelbeeld van de wedstrijd tegen Montenegro veel weghad van het NK Balbreien én Oranje bewezen heeft tegen Montenegro defensief alles behalve goed te zitten, valt het niet uit te sluiten dat Van Gaal een oude truc uit de doos haalt om ervoor te zorgen dat Noorwegen niet de ruimtes krijgt die Montenegro pas in de laatste fase van de wedstrijd benutte. 

Het spelen in een 4-3-3-opstelling op het moment dat de tegenstander inzakt, zorgt ervoor dat er vanuit het centrum van het veld weinig te creëren valt: omdat Oranje zonder nummer tien speelt, heeft het Nederlands elftal niemand die vanuit de drukte (lees: aanvallend middenveld) het spel kan verschuiven. In het geval van Oranje doet Memphis dat door zich terug te laten zakken en op de juiste momenten in balbezit te komen, alleen mis je dan wel een mannetje in de zestien op het moment dat de bal vanaf de zijkant voor de pot gegooid wordt. 

Dubbele kater

Van Gaal kan er tegen Noorwegen nog steeds voor kiezen om volgens de Hollandse School te spelen. De bondscoach zal op dat moment wel in oogschouw nemen dat de defensieve focus het belangrijkste is de komende wedstrijd, waardoor je niet gek op hoeft te kijken als Marten de Roon of Teun Koopmeiners op het middenveld staat in plaats van Davy Klaassen. Met De Roon op de plek van Klaassen zorgt Oranje er ook voor dat er een bepaalde dynamiek in het middenveld ontstaat op het moment dat Frenkie de Jong een van zijn dribbelacties inzet, het middenveld oversteekt en De Roon daarna á la Edson Álvarez of Ibrahim Sangaré ervoor zorgt dat er iemand in de weg staat bij voor een counter of een pass door het centrum kan onderscheppen. 

Een andere optie is het (vervroegd) overschakelen naar een 5-3-2-formatie. Van Gaal heet al meerdere keren aangegeven dat zijn voorkeur uitgaat naar een opstelling met drie centrumverdedigers. De wedstrijd tegen Montenegro, maar ook de vorige ontmoeting tegen Noorwegen, zijn eigenlijk de belangrijkste argumenten om te stellen dat het kernprobleem van Oranje – de buitenspelers zijn niet goed genoeg – ervoor zorgt dat Oranje de aanvallende potentie niet volledig kan benutten omdat er dan teveel risico wordt genomen in de (rest)verdediging. Als Nederland met drie centrale verdedigers speelt, worden deze ruimtes automatisch afgedekt door die centrale mannen én de meest defensieve middenvelder, terwijl je ook nog twee wingbacks hebt die ervoor zorgen dat de vleugelspelers van de tegenstander geen vrije doortocht naar de achterlijn / het strafschopgebied hebben.