Omroep Max-voetbal nog steeds perfect voor Nederlands elftal

Het Nederlands elftal zou zich met twee vingers in de neus plaatsen tegen Ecuador. De nummer vierenveertig van de FIFA-ranking was na Saoedi-Arabië en Japan de derde ploeg die bewees dat de grote landen dit WK niet op hun reputatie en topspelers kunnen leunen. Dat geldt helemaal voor het Oranje van Louis van Gaal, dat tegen Ecuador een sterk staaltje Omroep Max-voetbal liet zien. De positiewisseling van Cody Gakpo leverde een doelpunt op, maar óók enorm trage televisie.

Cody Gakpo droomde op de laatste dag van de internationale transfermarkt van WK-wedstrijden met het Nederlands elftal. De aanvaller, die bij Oranje in de spits of op tien speelt, was na zijn openingstreffer in het eerste WK-duel de gevierde man. Dat de PSV-aanvaller in de openingsfase van Ecuador wéér het net vond, zorgde opnieuw voor een aanwijzende vinger naar het gelijk van Louis van Gaal. De bondscoach zette Gakpo in het eerste duel nog als aanvallende middenvelder in zijn basisopstelling, maar tegen Ecuador vonden we Gakpo terug in de spits. Dat kiezelharde schot in de korte hoek doet vermoeden dat dit een succesvolle keuze is geweest. Dat terwijl Gakpo in de huidige samenstelling van Oranje iets véél belangrijkers verzorgde dan de doelpunten.

Nederlands elftal

De afwezigheid van Gakpo als aanvallende middenvelder was immers het grootste gemis bij Oranje. De aanvaller van PSV kwam in de eerste wedstrijd tegen Senegal minder in de aanvallende zones dan tegen Ecuador. Als een speler in de spits staat in plaats van op tien, is dat toch een opmerkelijke gewaarwording. Het belangrijkste verschil tussen die twee posities is de bewegingsvrijheid die Gakpo heeft. Als aanvallende middenvelder kon hij de flanken opzoeken en daarmee het statische centrum van de tegenstander ontregelen. Zo ontstond er ruimte voor onder andere Frenkie de Jong om zijn dribbels in te maken en zette Oranje de passlijnen naar de spitsen open.

Die bewegingsvrijheid had Gakpo in het laatste deel van de wedstrijd tegen Senegal al minder. Tegen Ecuador ging daar nóg een schepje vanaf. Het spel van Oranje kibbelde voorbij en wat Frenkie ook probeerde vanuit het centrum, zonder de juiste beweging zonder bal én met minimaal twee directe tegenstanders in je nek, zijn de openingen in de diepte al helemaal niet te vinden. Dat Oranje daardoor vaak de weg terug koos en Virgil van Dijk zijn eerder zo befaamde cross-passes vanaf het centrum niet meer geeft, was er voor Gakpo ook weinig klaar te spelen vanuit de punt van de aanval – los van zijn openingstreffer natuurlijk.

Los van de doelpunten die de PSV’er vanuit de punt van de aanval maakte, zal Van Gaal wel voor een dilemma staan als het gaat om de volgende wedstrijd tegen Qatar. Wanneer de bondscoach met Gakpo in de spits speelt, komen de alternatieven voor de aanvallende middenvelder-positie niet in de buurt van de speelstijl van Gakpo.

Davy Klaassen is een type speler dat veel zonder bal beweegt, maar ook beweging zonder bal van zijn teamgenoten nodig heeft om daar ook écht gebruik van te kunnen maken. Dat Berghuis vorig seizoen als aanvallende middenvelder uitblonk, is dit seizoen nog niet terug te zien in het spel van de Ajacied. Dan heeft Van Gaal nog één optie over: Xavi Simons. Tegen Qatar kan het wonderkind wellicht zijn eerste Oranje-minuten maken, al kun je van de jongeling geen impact zoals Gakpo verwachten – hoewel 19-jarige Xavi met zijn dribbels, kracht en inzicht wel een aantal ontbrekende puzzelstukjes zou invullen.

Memphis Depay

“Ja MaAr MeMpHiS wOrDt oPgEtrAiNd”, hoor je dan al snel. De vaderlandse hoop op doelpunten is vooral op de FC Barcelona-aanvaller gericht. In het interview na de wedstrijd stelde de aanvaller echter een Oranje-waarheid aan de kaart. Memphis verklaarde dat hij een speler is die de bal in zijn voeten nodig heeft om in zijn spel te komen. Dat de aanvaller dit niet lukte in vijfenveertig minuten voetbal, valt met het gebrek aan beweging zonder bal vanuit het middenveld niet op het gebrek aan wedstrijdritme bij Memphis te wijten. Daar is één reden voor: de toestroom vanuit de lagere linies is onvoldoende.

Dat je voor die verantwoordelijkheden meteen naar Frenkie de Jong kijkt – en oké, ook Teun Koopmeiners – is meer dan logisch. Vanuit die zone van het veld moet het tempo in de aanvallen komen, maar als er consequent een tegenstander in de passlijn naar het controlerende middenveld staat én de aanvallers staan in de (dubbele) dekking, zullen de aanvallers van Oranje toch de nodige extra stappen moeten gaan zetten om een positiever gevolg aan dit toernooi te geven dan het niveau in de eerste twee wedstrijden. Dat moeite tegen kleinere, en vooral compact verdedigende landen een stuk lastiger is met dit systeem dan met 4-3-3, is een risico dat ingecalculeerd is door Van Gaal. Vooral door niet terug te vallen op dat bekende concept: als je in die formatie één keer slordig balverlies lijdt, stonden we nu puntloos onderaan in de poule.

Het Nederlands elftal hoeft geen mooi voetbal meer te laten zien. Het gaat om punten in plaats van complimenten. Zo snel mogelijk een goede uitgangspositie bij elkaar spelen. Dat laatste lukte Oranje, ondanks het matige spel in balbezit, toch vrij aardig. Dat het veldspel te wensen over laat, heeft naast een aanval die niet beweegt zonder bal en een aanvallende middenvelder die te klassiek is om ruimtes te maken tegen een fysiek flinke en mentaal nóg sterkere tegenstander.

Dat de Oranje-spelers dát niet gewend zijn, komt vooral naar voren in de positioneringen van de wingbacks. Daley Blind en Denzel Dumfries staan al op hun offensieve posities op het moment dat zij de bal krijgen. Als dat het moment is dat een vleugelspeler de actie inzet, ben je eigenlijk al drie stappen te laat.

Dat Oranje het niet klaargespeeld krijgt om de wingbacks in de loop/ruimte aan te spelen en hen de gelegenheid biedt om in één keer door te denderen naar de achterlijn, zorgt er in de basis voor dat Oranje gedwongen wordt om te combineren via een heel druk centrum. En als de positionele bezetting dan niet voldoende is of de spelers kiezen niet de juiste momenten voor hun loop- en vooracties, hoeft de tegenstander niet eens moeite te doen om onder deze druk uit te voetballen of een team in opbouw juist onder druk te zetten.

Qatar 2022

Er is één ding dat niet over het hoofd gezien kan worden. Het strijdplan dat Van Gaal heeft uitgedacht, is er niet op ingesteld om indruk te maken tegen landen met een spelersgroep zoals Senegal en Ecuador. Zelfs tegen Qatar kun je niet verwachten dat Oranje ineens net zo vloeiend combineert zoals het deed in de hoogtijdagen van de klassieke Hollandse School en de aanvallende varianten van het totaalvoetbal.

Het systeem kan aanvallend gebruikt worden en dan kunnen er genoeg ‘driehoekjes’ ontstaan – bijvoorbeeld voorafgaand de goal van Gakpo tegen Senegal. Dat dit soort momenten in een wedstrijd altijd ontstaan, weet Van Gaal als ervaren trainer. Alleen komen deze kansen véél minder frequent voor als je een tegenstander hebt die zich ingraaft, vooral tactisch speelt en werklust en passie in de strijd gooit om het voetballende gedeelte van de tegenstander te ontregelen – en als de voetbalgeschiedenis iets vertelt, is dat deze strategie meer dan succesvol is geweest.

Want hoe gek het ook klinkt: het Nederlands elftal heeft dit Omroep Max-voetbal nodig. Niet in deze fase van de competitie, maar wanneer de grote landen tegenover het Nederlands elftal staan. Dat er op basis van Senegal en Ecuador (en waarschijnlijk ook Qatar) een negatieve tendens rondom het spel van Oranje ontstaat, komt Oranje in zekere zin alleen maar goed uit. Op het moment dat de mannen van Van Gaal dan wél de ruimte krijgen om de directe passes van kleur naar kleur te krijgen – denk maar aan het verschil in ruimte in de Eredivisie en de Europese competities bij Ajax, PSV, Feyenoord en AZ – zal de bondscoach zichzelf weer op de borst kunnen kloppen. De schoolmeester weet immers: voor de ontwikkeling van de toernooiploeg, zijn dit de beste wedstrijden om te kunnen spelen.

Van Gaal was immers vanaf moment één duidelijk: hij wil niet de groep winnen, mooi voetbal spelen of spelerscarrières in de lift zetten. Hij wil wereldkampioen worden en die beker win je niet door indruk te maken tegen Ecuador, Senegal en Qatar. Dat doe je door de toplanden te verrassen zoals Spanje en Brazilië overkwamen in 2014.