Van Gaal heeft bizar plan met WK-aanval

Louis van Gaal maakte gisteren zijn WK-selectie voor de eindronde in Qatar bekend. De bondscoach had onder andere voor Japser Cillissen en Brian Brobbey een pijnlijke mededeling. De samenstelling van de voorhoede, waar er met Vincent Janssen, Luuk de Jong én Wout Weghorst drie statistische spitsen worden meegenomen. Er werd ook nog gesproken over een mogelijk systeem met buitenspelers, maar wat als Van Gaal een bizar aanvalsplan heeft uitgedacht?

Het Nederlandse voetbal werd in de laatste decennia van de vorige eeuw wereldberoemd. Onder leiding van grootheden zoals Rinus Michels en Johan Cruijff werd het totaalvoetbal geïntroduceerd en in het huidige voetbal maken trainers zoals Erik ten Hag en Louis van Gaal nog steeds dankbaar gebruik van deze Nederlandse voetbalbasis. Dat Van Gaal één van de weinige, en misschien wel de eerste, bondscoach is die blijft breken met de Nederlandse voetbaltraditie om met buitenspelers te ‘moeten’ spelen, zorgde al meer dan eens voor veel kritiek op de keuzes van de huidige bondscoach. De resultaten spreken echter elke keer in het voordeel van Van Gaal, alleen werden zijn keuzes rondom de spitsen van de Nederlandse WK-selectie alsnog met gefronste wenkbrauwen ontvangen.

Louis van Gaal en het Nederlands elftal

Het is op z’n minst opmerkelijk dat het Nederlands elftal met Janssen, Luuk de Jong én Weghorst afreist naar Qatar. Ook tijdens de persconferentie rondom de bekendmaking van de WK-selectie kwam de vraag over het beoogde speelsysteem weer naar voren. Opnieuw gaf Van Gaal aan dat er in principe in een systeem met vijf verdedigers, twee centrale middenvelders, één nummer tien en twee aanvallers gespeeld gaat worden. Hoe de individuele invulling eruit ziet, ligt waarschijnlijk aan het type tegenstander dat tegenover Oranje staat. De kans dat je tegen Qatar veel meer druk op de zestien van de tegenstander hebt dan tegen Senegal of Ecuador, lijkt op de voorhand al uit te tekenen. Dat lijkt ook de reden dat Van Gaal niet één, maar minimaal twee (kop)sterke spitsen in zijn selectie wil hebben.

Het WK in 2014 heeft de trainer Van Gaal nog al wat veranderd. Voor dat toernooi was de coach er heilig van overtuigd dat er één systeem was dat succes garandeerde: de klassieke Hollandse School. Deze overtuigingen deed hij hoogstpersoonlijk overboord toen de Oranje-mannen naar Brazilië afrezen voor het WK. Dat deze tegen veel verwachtingen resulteerde in een bronzen medaille, zorgde ervoor dat Van Gaal ook bij Manchester United zijn strategie een stuk behoudender inschoot dan voorheen – iets wat ook met de sterkte van de selectie van United te maken had. Daardoor is de mooi-voetbal-trainer Van Gaal eigenlijk steeds meer de resultaattrainer Van Gaal geworden, en is dat ook te zien in zijn selectiebeleid voor het WK.

De bondscoach laat daarin ook zien dat hij oog heeft voor een mogelijke variant mét buitenspelers. Steven Berghuis (Ajax) en Xavi Simons (PSV) worden over het algemeen gezien als centrumspelers, maar kunnen, helemaal in het geval van Berghuis, ook op de flanken uit de voeten en hangend vanaf de rechterkant spelen. Aan de linkerkant is er dan plek voor Cody Gakpo, Steven Bergwijn of zelfs Memphis Depay. Dat laatste is vooral handig op het moment dat Oranje veel druk naar voren wil geven, bijvoorbeeld om in de eindfase van de wedstrijd nog een overwinning of gelijkspel uit het vuur te slepen. In die lijn heb je echter maar één, of maximaal twee sterke, statische spitsen nodig. Waarom neemt Van Gaal er dan drie mee?

Vincent Janssen

Het antwoord ligt ook in de tegenstanders in de groepsfase van het WK. Met Senegal, Qatar en Ecuador heeft Oranje op papier een gunstige loting. Geen van de tegenstanders kan op papier een beter elftal overleggen en ook clubs waar de spelers actief zijn, vallen in het niet bij de grote verenigingen van de Oranje-internationals. In veel opzichten is dat een positief iets, behalve wanneer je een team hebt dat de creativiteit en de individuele acties op de vleugels heeft. Dat is immers een stuk verder weg van het doel dan het centrum, waar je door veel beweging zonder bal en veel creativiteit aan de bal in theorie veel meer fouten kunt afdwingen dan wanneer de buitenspeler(s) constant van buiten naar binnen trekt. Daardoor wordt het aanvalsspel van een elftal voorspelbaar en is dit, ook voor een tegenstander van het niveau Qatar, in de zone op te vangen.

Met andere woorden: daarmee loop je een heel groot risico op ‘vastlopende aanvallen’, die weer de belangrijkste aanjager zijn voor counters. In dat opzicht is het ook logisch dat Van Gaal vasthoudt aan zijn ingezette lijn bij Oranje. De bondscoach stelde op de persconferentie dat er wel degelijk een belangrijke focus binnen de huidige samenstelling van de selectie te bespeuren valt. Van Gaal wil veel creatieve spelers in de zones hebben waar individuele acties en (steek)passes het meeste effect hebben: op de helft van de tegenstander, het rondom of zelfs in de zestien. Kijk je naar de verschillen tussen Janssen, De Jong en Weghorst, is er ook een reden dat ze alle drie hun meerwaarde kunnen hebben tijdens het WK.

Dat Van Gaal het meeste vertrouwen heeft in Janssen als vervanger van Memphis (tegen Senegal, red.) is niet zonder reden. Hoewel de spits van Antwerp FC, die in 22 wedstrijden dit seizoen tot negen doelpunten kwam in zijn eerste seizoen bij de Belgen, veruit het minste trackrecord kan overleggen op basis van de afgelopen Oranje-jaren, heeft de tweebenige spits wel de voorkeur van de bondscoach op dit moment. Dat heeft de oud-aanvaller van Monterrey, Tottenham, AZ, FC Almere City en Feyenoord te danken aan zijn ‘lichtvoetigheid’ tegenover Weghorst en De Jong. Daarmee is Janssen een veel dynamischer aanspeelpunt én kan de spits van Antwerp met één kap of draai meteen verwoestend uithalen. In de situaties waarin Oranje hoopt te komen – over de grond spelend en zo tot kansen komen – zijn dat kwaliteiten die wenselijk zijn in de voorhoede. Helemaal wanneer daar spelers zoals Berghuis, Bergwijn, Gakpo, Simons en Frenkie de Jong rondom spelen.

Wout Weghorst en Luuk de Jong

Los van elkaar kunnen De Jong en Weghorst wel degelijk van meerwaarde zijn. De Jong is zonder meer geschikt voor de momenten dat het PSV-spel gevraagd wordt. De Eindhovenaren spelen dit seizoen met De Jong in de spits dominanter voetbal dan onder leiding van Phillip Cocu. Speel je als Oranje tegen een sterke tegenstander en heb je iemand nodig die vanuit de omschakeling kan voetballen en een belangrijke aanjager zoekt in het druk zetten, dan zijn er weinig spelers te vinden die daar méér geschikt voor zijn dan de aanvoerder van PSV.

Voor het uitvechten van persoonlijke duels, oorlog maken in de zestien en fysiek spel waar ijshockeyers van bibberen, kan je echter Weghorst véél beter inbrengen. Ging van de Bundesliga naar de Turkse competitie en is daardoor nóg beter geschikt voor een rol als pinchhitter. Helemaal voor de creatieve spelers achter Weghorst is het heerlijk om een spits te hebben die blijft lopen, blijft knokken en blijft zoeken naar de ruimte voor die ene kans.

Op het eerste oog lijken Luuk de Jong en Weghorst ook twee spitsen die uit hetzelfde boomlange hout gesneden zijn. Maar ook in combinatie met elkaar kan dat voor vuurwerk zorgen. Sterker nog: De Jong en Weghorst kunnen ook samen met Janssen spelen – dan krijg je een zogenaamd Pompen of Verzuipen XXXL. Ongebruikelijk, maar daardoor voor Van Gaal des te meer mogelijk: als je ballen de zestien in gaat pompen, kun je dat immers beter doen met drie kopsterke spitsen dan spelers die aan de grond van een ander niveau zijn.