Van Gaal heeft grote WK-puzzel

Memphis Depay en Frenkie de Jong konden het Nederlands elftal niet helpen tegen België. Ondanks het gemis van twee sterspelers boekten de mannen van Van Gaal een belangrijke overwinning in de Johan Cruijff ArenA. Gemakkelijk ging dat niet, maar door een kopgoal van Virgil van Dijk bleven de punten in Nederland. Frenkie de Jong en Memphis Depay werden hoe dan ook gemist, maar Oranje blijkt lang niet zo afhankelijk meer van het Barcelona-duo dan vóór Van Gaal de touwtjes in handen nam. 

Het was dan niet zo spectaculair als in België, maar dat was gezien de 1-4 overwinning van het Nederlands elftal ook moeilijk te overtreffen. De Oranje-mannen gingen er op een andere manier tegenaan dan in de voorgaande wedstrijden. Dat was door de blessures van sterspelers Frenkie de Jong en Memphis Depay een gedwongen verandering. Dat ook Steven Berghuis zich moest laten vervangen met een rugblessure, hielp de creativiteit op het Oranje-middenveld ook niet mee. Dat Van Gaal de Oranje-defensie zo neerzette dat de steekpasses van Kevin de Bruyne vrijwel onschadelijk gemaakt werden, kreeg in de slotfase de voorspelde beloning van Van Gaal: het doelpunt van het hoofd van Virgil van Dijk. 

Nederlands elftal

Van Gaal gaf van te voren aan dat hij een andere variant wilde zien bij Oranje. Dat lukte alleen niet helemaal. De opbouw van Oranje is in het systeem dat Van Gaal speelt volledig ingericht op de oplevingen van de belangrijkste spelmaker van de ploeg: de meest teruggetrokken middenvelder. Bij de Belgen was dat niet anders: al is het wel een verschilletje of je Axel Witsel (61 passes) aan de bal hebt in de opbouw of Marten de Roon (51 passes) als meeste gebruikt op het middenveld. Dat daardoor de centrale verdedigers aan beide kanten (Alderweireld 110 passes, Van Dijk 55) de meeste passes verstuurden, is daar een logisch gevolg van. Dat de Belgen in De Bruyne een speler hebben die van niets iets kan maken en die ook vaak aangespeeld kon worden en het spel voort kon zetten (56 passes) omdat Nederland in de aanval ruimtes weggaf op het middenveld.

Daarom was De Roon ook nodig voor Oranje. Van Gaal stelde zijn middenveld aardig offensief in door in de basis te kiezen voor Davy Klaassen en Steven Berghuis. Hoewel Klaassen in zijn tijd bij Werder Bremen, Everton en ook bij Ajax vaak als centrale middenvelder in actie komt, is hij met zijn loopacties en handelingssnelheid als aanvallende middenvelder van meer waarde dan Berghuis, die meer ruimte en tijd nodig heeft voor zijn (helemaal in vergelijking met Klaassen) stilistische manier van voetballen. Het was daarom een doorn in het oog van de het voorspelde wedstrijdbeeld dat Van Gaal in zijn glazen bol had gezien. Dat de bondscoach Berghuis moest wisselen, zorgde voor een variant op een variant zonder Frenkie de Jong op het middenveld. Met, ook niet voor het eerst onder Van Gaal, Cody Gakpo als aanvallende middenvelder. 

Daardoor zakte Klaassen terug naar ‘acht’ en miste Oranje eigenlijk die directe passes uit de linker van Berghuis om vanuit de omschakeling de bal snel in de vrije ruimtes te krijgen – en dat kan Berghuis als geen ander. Gakpo kwam pas echt tot bloei nadat België de gelijkmaker zocht; toen kreeg hij immers de ruimte de bal langs zijn man te spelen en zichzelf te lanceren. Zonder die ruimte, heb je echter niet heel veel aan Gakpo op die positie, maar Van Gaal had ook niet veel andere keuzes om in te brengen. Daardoor was de bondscoach wel genoodzaakt om Kenneth Taylor te brengen om meer diepgang te creëren vanaf het middenveld. Aangezien er niemand in het centrum stond die met een hoge handelingssnelheid korte passes (Klaassen) of directe ballen (Berghuis) kan weg leggen, dwing je spelers als Vincent Jansen vooral tot het sprinten achter de lange bal. 

Memphis Depay

Dat Steven Bergwijn beter voetbalt met een speler zoals Depay naast zich, dat was ook voor de interland tegen België al vast te stellen. De Ajax-aanvaller, die in Amsterdam vanaf de vleugels speelt, speelde zichzelf als spits weer in de kijker in het internationale voetbal. De interesse van Ajax bestond toen al, maar de prestaties van Bergwijn in het shirt van Oranje zouden de Amsterdammers zomaar het laatste zetje hebben kunnen geven om een nieuwe recordaankoop te doen. Wanneer Bergwijn samen met Memphis speelt, is hij meestal degene die als derde pion in de combinatie wordt aangespeeld – gelanceerd in de diepte of in een vrije ruimte zodat Bergwijn een actie kan maken. Dat Vincent Janssen een prima aanspeelpunt is die naast Bergwijn of Memphis, waardoor één van die twee naar het aanvallende middenveld verschuift als je met een directe passer op het middenveld (Berghuis/Joey Veerman) wil spelen. 

Zonder die triangel van verschillende kwaliteiten, krijg in het creatieve opzicht ook teveel van hetzelfde. In de wedstrijd tegen de Belgen was dat vooral een druk centrum, veel lange ballen van de centrale verdediging naar de vleugels en dan een combinatie zoeken of de spits aan het (lucht)werk zetten. Daardoor wordt er meer gegaapt dan geapplaudisseerd voor deze wedstrijden. Dat is ook niet zo gek op het moment dat de Belgen met de staart tussen de benen naar de Johan Cruijff ArenA kwam, op het veld merkte dat het de betere was maar niet langs de uitblinker van Oranje kwam: Remko Pasveer. 

Dat Nederland deze wedstrijden alsnog wint, is echter wel het belangrijkste verschil met de situaties die zich in het verleden voortdeden. Daardoor kun je door het resultaat, ook ‘niet verliezen’ is zonder Frenkie en Memphis al een prestatie tegen de nummer twee van de FIFA Ranking. Gelukkig hebben we Van Dijk nog.
Dat Oranje het voetballend niet voor elkaar kreeg om tegen België te domineren, is bij deze tegenstander geen probleem. België is immers op basis van individuele kwaliteiten misschien wel beter dan Oranje, helemaal als je de teams van het laatste Nations League-duel erbij pakt. De problemen worden groter op het moment dat Depay en Frenkie niet bij zijn tegen teams zoals Polen, Senegal of in het slechtste geval zelfs Qatar. Dat zijn teams die, zeker in het hedendaagse voetbal, geen enkele aanvalsintentie zullen hebben op het moment dat de grote namen van Oranje tegenover hun staan. Wanneer je dan niet over de individuele kwaliteiten van De Jong én Depay kan beschikken – en het dus weer allemaal op Bergwijn aankomt – ben je óók voor de landen die (veel) lager op de ranking staan een behapbare tegenstander. 

Frenkie de Jong

Wanneer je dan een type De Jong op je middenveld mist, en die hebben we op deze wereld maar één, is dat gemis nog groter dan Memphis. De aanvaller van Barcelona is gemakkelijker te vervangen. Niet alleen qua personeel, maar ook in de voetbalstijl. Wanneer je met Bergwijn en Janssen/Wout Weghorst/Luuk de Jong voetbalt, kies je ervoor om het drukke centrum te omzeilen en – zoals tegen België met crossballen – dan is het wel handig om een echte targetman voorin rond te hebben lopen. Dat Van Gaal dan waarschijnlijk voor Janssen zal blijven kiezen en Luuk de Jong (wanneer fit) en Wout Weghorst gaan uitmaken wie de stormram zal zijn. 

Wie er achter De Jong zal mogen plaatsen, wordt nog wel een interessante kwestie. Teun Koopmeiners zal misschien wel naast de middenvelder van FC Barcelona komen spelen als hij fit blijft – een linkspoot in de linkerzone en een rechtspoot in de rechterzone van het centrale middenveld. Daar komt het voordeel van Taylor op Veerman om de hoek kijken: hem maakt het niet uit met welk been hij speelt, dus zorgt de jongeling van Ajax sowieso voor tempoversnellingen vanuit het middenveld. Daarnaast liet hij ook tegen België zien niet bang te zijn om diep te gaan. Wanneer je dat mét Frenkie op het middenveld doet, lijkt dat echter eerder gaten dan doelrijpe kansen op te gaan leveren. Daardoor zal Van Gaal nog even door moeten zoeken tot het de grote WK-puzzel op te lossen.

TIP: Verdien 15 keer je inleg als Oranje het WK wint!