Waarom is gokken verslavend?

Gokken is een eeuwenoud fenomeen dat zich heeft ontwikkeld tot een intrigerend spel van kansen en verleidingen. Achter de knipperende lampjes spannende geluiden van fruitmachines schuilt echter een complexe interactie in ons brein. In dit artikel leggen we je haarfijn uit waarom we – ondanks de grote risico’s – masaal zijn gaan gokken.

Gokken is het inzetten van geld of waardevolle bezittingen op een bepaalde uitkomst, vaak met als doel winst te behalen. Het omvat diverse activiteiten zoals casinospellen, sportweddenschappen, poker en loterijen. Gokken houdt in dat men een mate van onzekerheid accepteert, waarbij de uitkomst hoofdzakelijk afhankelijk is van kansberekening. Terwijl voor sommigen gokken een recreatieve bezigheid is, kan het voor anderen leiden tot gokverslaving met ernstige gevolgen.

Online gokken in Nederland gelegaliseerd

Op 1 oktober 2021 is online gokken in Nederland gelegaliseerd. Dit betekent dat commerciële bedrijven, zoals Unibet en Betcity onder strenge voorwaarden hun diensten aan mogen bieden aan Nederlandse spelers. Probleemgokkers zouden op deze manier beter in de gaten gehouden kunnen worden omdat ze uit het illegale gokcircuit werden gehaald. Meer toezicht op gokactiviteiten en minder probleemgokkers, dat was het idee.

Uit cijfers van de Kansspelauriteit (Ksa) blijkt echter dat het aantal gokkers sinds de legalisering van de gokmarkt bijna is verdubbeld. Ook zijn de bedragen waar mee wordt gegokt aanzienlijk hoger dan vóór de legalisatie. Hoe kan het dat gokken zo populair is geworden ondanks het feit dat de gevolgen ervan bekend zijn?

Gokken werkt uitermate verslavend

Er is veel kritiek op de wet die online gokken mogelijkmaakt, en daar valt iets voor te zeggen. Gokken is namelijk erg verslavend. Voor voor personen die verslavingsgevoelig zijn kunnen een gokje in het online casino beter achter wegen laten. Er zijn een aantal redenen waarom gokken verslavend werkt. Gokken heeft een specifieke impact op ons brein, vooral op het ‘beloningscentrum’. Hierbij speelt dopamine, een stof in ons brein gelinkt aan genot, een sleutelrol.

Beloningscentrum

Het beloningscentrum, een belangrijk deel van de hersenen, wordt geactiveerd wanneer we deelnemen aan activiteiten die als plezierig worden ervaren. Het ventrale striatum, een specifiek gedeelte hiervan, wordt extra actief tijdens gokken. Vergelijk het met een innerlijke reactie, een soort ‘opwinding’, elke keer dat er aan een gokspel deelgenomen wordt.

Bij winst tijdens het gokken komt dopamine vrij. Dit stofje staat bekend als de ‘feel-good’ chemie van de hersenen. Het is als een interne beloning die ons een goed gevoel geeft. In het geval van gokken betekent de vrijgekomen dopamine dat ons brein iets positiefs heeft ervaren, wat resulteert in een aangenaam gevoel.

De vrijgekomen dopamine versterkt de positieve ervaring van winnen bij gokken. Het brein interpreteert dit als een beloning voor het spelen van het spel. Dit opent de deur naar een wisselwerking tussen het plezierige gevoel en het verlangen naar meer. Het brein wil herhaaldelijk dat plezierige gevoel ervaren, wat resulteert in een sterk verlangen om opnieuw te gokken. Dit verlangen overschaduwt vaak rationeel denken dat waarschuwt voor voorzichtigheid.

Onzekerheid en spanning

Gokken heeft een unieke aantrekkingskracht die voortkomt uit de combinatie van onzekerheid en spanning. Het gevoel van niet weten wat er gaat gebeuren, gemengd met de opwindende verwachting van het resultaat, vormt de kern van waarom mensen zich tot gokken aangetrokken voelen, zelfs als de uitkomst uiteindelijk teleurstellend kan zijn.

De opbouw van spanning tijdens het wachten op de resultaten creëert een emotionele rollercoaster. Het afwisselende gevoel van anticipatie en de uiteindelijke onthulling van het resultaat versterkt de emotionele impact, waardoor het gokken een krachtige ervaring wordt. Gokken kan de cognitieve ratio verstoren, waarbij mensen onder invloed van spanning en opwinding minder rationele beslissingen nemen. Deze irrationele keuzes kunnen leiden tot meer gokgedrag, zelfs in het geval van verliezen, omdat het brein op zoek is naar herstel van de eerdere opwinding.

De illusie van controle

Naast de onzekerheid en spanning kan een gevoel van controle ook juist opspelen bij online gokken. Vooral bij sportweddenschappen en tafelspelen coals Poker en Blackjack kan het gevoel van controle aanwezig zijn.

Het idee dat je controle hebt als je gokt, ook al hangt het meeste af van geluk, is best interessant. We noemen dit de “illusie van controle.” Het is als een soort trucje dat je hersenen met je uithalen. Mensen houden ervan om te denken dat ze goed zijn in de dingen die ze doen. Dat gevoel van bekwaamheid en macht is heel aantrekkelijk. Je denkt dat je slimme keuzes maakt en alles onder controle hebt.

Bij gokken gebeurt dit veel. Ook al hangt de uitkomst vooral af van geluk, willen mensen graag geloven dat hun keuzes invloed hebben. Als ze winnen, denken ze dat het komt door hun slimme beslissingen, ook al is het eigenlijk gewoon geluk. Deze gedachte maakt gokken nog spannender.

Factoren die impact hebben op gokgedrag

• Snelheid van het spel (hoge impact)

Hoe sneller het spel, hoe hoger het risiconiveau. Een spel dat je snel achter elkaar kunt spelen, is riskanter dan een langzamer spel. De snelheid van het spel betekent dat het zowel makkelijker is om psychologisch in het spel gezogen te worden en dat je vaker beloningen kunt ontvangen, ookal zijn deze klein.

• Inzet (gemiddelde impact)

De mogelijkheid om je inzet te kunnen variëren en verhogen is een risicofactor. Het kan bijdragen aan de ontwikkeling van tolerantie: de behoefte om steeds meer in te zetten om hetzelfde gevoel van opwinding te bereiken. Als je met één druk op de knop veel geld kunt inzetten, bestaat het risico dat hoge inzetten genormaliseerd worden.

• Uitbetalingspercentage (gemiddelde impact)

Wanneer het uitbetalingspercentage hoog is, ontvang je vaker beloningen in de vorm van winst. Spellen met een hoog uitbetalingspercentage vergroten de kans dat gokkers zich succesvol en bekwaam voelen in een spel, omdat ze vaker beloond worden met (kleine) winsten.

• Continuïteit (hoge impact)

De mogelijkheid om continu te gokken, zonder onderbreking en misschien zonder sociale controle, betekent dat gokkers kunnen proberen verliezen terug te winnen wanneer en waar ze dat willen. De continuïteit en het gebrek aan natuurlijke pauzes kunnen er ook toe leiden dat ze langer gokken dan oorspronkelijk de bedoeling was.

• Mogelijke jackpot (gemiddelde impact)

De droom van iedere gokker is natuurlijk om de jackpot te winnen. De kans (ookal is deze nihil) dat je als gokker de jackpot wint, kan een reden zijn om te blijven gokken. Het kan ook bijdragen aan wanhoopspogingen door probleemgokkers om in één klap van hun schulden af te komen.

• Lampjes en geluidjes (gemiddelde impact)

Mensen worden aangetrokken door geluidjes van vallend geld en lichtjes die mooi gaan schijnen wanneer je een bedrag wint. Deze toepassingen kunnen er voor zorgen dat gokkers gefocused blijven om deze geluidjes te horen. Dit heeft ook weer te maken met het beloningscentrum.

• Nét geen “big win” (gemiddelde impact)

Veel casinospellen en slotmachines hebben een jackpot of een minigame. Wanneer je dichtbij het winnen van deze big win denkt te zijn (bijvoorbeeld wanneer je 4 van de 5 figuurtjes spint), kan dat ook bevredigend werken. De opwinding voordat je het resultaat ontdekt en het idee van wat er zou kunnen gebeuren, zijn psychologisch bevredigend. Ook ga je denken dat het winnen van het grote bedrag er wel in zit.

• Beshikbaarheid (hoge impact)

Gokken kan online en daarom kan je overal en wanneer je maar wilt gaan gokken. Via de telefoon of via de computer sta je binnen enkele clicks aan de virtuele Blackjack-tafel.

• Groot aanbod casinospellen (gemiddelde impact)

In het online casino kan je deelnemen aan honderden verschillende spellen. Ook kun je deelnemen aan meerder tafelspellen en daarnaast is het ook nog mogelijk om tegelijkertijd sportweddenschappen te plaatsen. Het grote aanbod van online kansspelen brengt veel risico met zich mee.

Misleidende winsten

Gokautomaten zijn ontworpen om spelers aan te trekken en zo lang mogelijk bezig te houden. Ze maken gebruik van verschillende trucjes, waaronder het geven van valse winsten. Spin je elke keer voor €0,20 aan een slotsmachine? Dan is de kans groot dat je vaak €0,03 of een ander klein bedrag “wint”. Effectief win je helemaal niks, want je hebt immeres €0,20 ingezet. Toch voelt dit voor spelers als een beloning en geeft een misleidend signaal af dat ze het goed doen. Daarnaast beginnen de lampjes te knipperen alsof je het geweldig doet terwijl je intussen verlies maakt.

Hulp bij een gokverslaving

Je weet nu in grote lijnen waarom gokken zo verslavend werkt en wat het doet met ons brein. Een gokverslaving kan ernstige gevolgen hebben voor zowel de fysieke als mentale gezondheid, financiële stabiliteit en persoonlijke relaties. Het erkennen van de behoefte aan ondersteuning is een cruciale eerste stap op weg naar herstel. Worstel jij met alarmerend gokgedrag? Schakel dan professionele hulp in. Bekijk ook de symptomen van een gokverslaving en de potentiële gevolgen.